De voor seksueel misbruik veroordeelde oud-filmproducent Harvey Weinstein kan een drietal nieuwe aanklachten verwachten. Dat hebben aanklagers in New York duidelijk gemaakt. Ze hebben er nog weinig over bekend gemaakt, de details worden pas openbaar op een zitting die voor volgende week is gepland.

Of die doorgaat is nog wel de vraag. Weinstein (72) werd begin deze week met spoed naar een ziekenhuis gebracht vanwege hartproblemen. Hij is daar geopereerd en volgens zijn advocaat was hij bijna overleden. Weinstein krijgt de nieuwe aanklachten te horen als hij voldoende hersteld is.

Weinstein werd in februari 2020 in New York tot 23 jaar cel veroordeeld wegens verkrachting en aanranding van twee actrices. Het hoogste gerechtshof van de staat schrapte dat vonnis dit jaar; een meerderheid van de rechters oordeelde dat hij geen eerlijk proces had gekregen omdat er ook beschuldigingen van vrouwen waren meegenomen die niet hadden geleid tot aanklachten.

Meteen na dat vonnis kondigde justitie in Manhattan aan de zaak opnieuw te openen. Dat speelt waarschijnlijk in november. Weinsteins advocaat heeft al gezegd dat de nieuwe aanklachten daar niet aan toegevoegd mogen worden, omdat dan de tijd ontbreekt voor een goede verdediging. Mogelijk worden de nieuwe aanklachten behandeld in een apart proces.

#MeToo

Weinstein was sowieso niet vrijgekomen omdat hij in Los Angeles is veroordeeld tot 16 jaar celstraf. Hij werd begin vorig jaar schuldig bevonden aan verkrachting van een vrouw in een hotel in Los Angeles. Ook in die zaak is Weinstein overigens in beroep gegaan.

Weinstein was jarenlang een van de invloedrijkste personen in Hollywood. Hij was producent van succesvolle films als Pulp Fiction, The English Patient, Scream en Shakespeare in Love. Zijn val werd in 2017 ingeluid door artikelen in The New York Times en het tijdschrift The New Yorker, waarin actrices als Ashley Judd vertelden over vergaande seksuele intimidatie door Weinstein. Actrice Alyssa Milano riep daarna op sociale media lotgenoten op ook hun verhaal te doen, onder de hashtag #MeToo.

Weinstein is daarna door meer dan honderd mensen beschuldigd van seksueel misbruik. Sommige beschuldigingen gingen terug tot de jaren 70. Er kwamen maar enkele zaken voor de rechter omdat er veel verjaard waren.

De zee klotst tegen de verbleekte stukken koraal, op elkaar gestapeld om een stevige bodem te bieden aan de houten hutjes. Tussen de houten palen van de aanlegsteigers drijft afval, dat door de golven tegen de dobberende kano's aan botst. De steigers leiden naar een modderig pad, dat tussen maar ook door huisjes heen leidt, richting een open plek op het eiland Gardi Sugdub.

Op die open plek op dit eiland, onderdeel van eilandengroep Guna Yala voor de Caribische kust van Panama, stonden enkele maanden geleden nog huizen. Maar zo'n 1300 inwoners van dit eiland, oftewel de helft van de bevolking op het eiland van 50.000 vierkante meter, zijn eerder dit jaar verhuisd. Naar het vasteland, naar een nieuwe wijk die de regering van Panama gebouwd heeft.

Dat deze Guna, zoals de inheemse bevolking van Guna Yala heet, besloot om na ruim honderd jaar op eilanden te verhuizen naar het vasteland, was een besluit van de dorpsoudsten. Zij zagen dat eilanden als Gardi Sugdub steeds meer last krijgen van overstromingen. Extreem weer en stijgend zeewater, in combinatie met de overbevolking op het aangelegde eiland, veroorzaakte toenemende overlast.

Davies, zoon van een van die dorpsoudsten, was een van de eerste Guna die een huis kregen toegewezen op het vasteland, omdat hij vanwege zijn jonge gezin als kwetsbaar werd beschouwd. Hij komt nog vaak terug op het eiland. Staand op de steiger wijst hij naar de groene heuvels. "Daar ligt de nieuwe wijk, Isber Yala. Daar moet ik iedere keer naar toe, in mijn kano."

Een uur lang peddelt Davies over de Caribische Zee om naar zijn nieuwe thuis te komen. Want het eiland waar hij is geboren en opgegroeid, bestaat over een paar decennia mogelijk niet meer.

Op de vlucht voor Spaanse kolonisten, epidemieën en andere inheemse volken streken de Guna in de 19e eeuw neer in wat nu Guna Yala heet. Veel eilanden werden door henzelf gebouwd, met blokken koraal, rotsen, zand en afval. Juist doordat die koraalriffen werden weggehaald, verdween een belangrijke verdedigingslinie tegen stijgend zeewater.

Daar komt de zeespiegelstijging door de smeltende ijskappen bij, en de zeespiegel rond Gardi Sugdub stijgt nu twee keer zo hard als een halve eeuw terug: 3 millimeter. Dat lijkt weinig, maar volgens experts kan dat betekenen dat eilanden als Gardi Sugdub over vijftig jaar helemaal niet meer bestaan. De enige optie: verhuizen naar een nieuwe wijk, door de Guna Isber Yala genoemd.

Verhuizing

Van Gardi Sugdub naar Isber Yala ben je zo'n anderhalf uur onderweg: eerst met de boot, daarna met de auto of lopend over een slingerende weg die door de jungle leidt. Een paar heuvels zijn vrijgemaakt.

Langs drie kaarsrechte straten staan spierwitte huisjes ter grootte van een eengezinsbungalow. Alleen de felgekleurde kleding aan de waslijn wijst op de aanwezigheid van inheemse bevolking. Driehonderd huisjes staan hier, voor evenzoveel families. Maar gezien het grimmige toekomstbeeld van de Guna heeft de Panamese regering al plannen om er meer te bouwen.

Davies heeft zijn hangmat dwars door de woonkamer van zijn huisje gehangen. Op het eiland hebben alle hutjes een zanderige ondergrond, hier is de vloer van vers gegoten beton. In de hoek staat een fornuis, splinternieuw, nog in het plastic.

Links twee kamers, met daarin bedden. De vrouw van Davies en zijn kind spelen er, maar op het heetst van de dag gaat het er loom aan toe. Davies heeft het moeilijk, zegt hij. "Vanmiddag ga ik weer terug naar het eiland. De oceaan wacht op mij."

Hij weet dat de verhuizing onvermijdelijk werd. "De wind blaast niet meer als vroeger. Het water stroomde de huizen binnen, de straten stonden onder water." Concepten als 'klimaatverandering' of 'zeespiegelstijging' kennen de inheemse Guna niet, maar dat het weer de afgelopen jaren is veranderd, weten ze wel.

Hoewel de cultuur van de Guna voor een belangrijk deel is gecentreerd rond het leven op zee en eilanden, vreest Davies niet voor verlies ervan, nu ze gedwongen zijn naar het vasteland te verhuizen. "Wij kwamen oorspronkelijk uit de bergen, uit de bossen. Nu gaan we terug naar waar we vandaan komen", zegt hij.

Oud-minister en voormalig PvdA-leider Lodewijk Asscher is benoemd tot voorzitter van een commissie die advies gaat uitbrengen over de toekomst van verweesde roofkunst in de Nederlandse Kunstbezit-collectie. Dat meldt het Centraal Joods Overleg.

Asscher is benoemd in nauwe samenspraak met minister Bruins van OC&W.

De Nederlandse Kunstbezit-collectie (NK-collectie) bestaat uit duizenden kunstvoorwerpen die tussen 1933 en 1945 door het naziregime in Nederland zijn geroofd of onder dwang zijn aangekocht. Na de Tweede Wereldoorlog zijn ze door de geallieerden teruggehaald uit Duitsland en kwamen ze onder beheer van de Nederlandse staat.

Een deel van de kunstwerken is teruggegeven aan de rechtmatige eigenaren of hun erfgenamen, soms pas na jaren durende procedures. Ook is een deel van de kunstvoorwerpen die niet konden worden teruggegeven door de staat geveild.

Bureau Herkomst Gezocht

In 1998 werd het Bureau Herkomst Gezocht opgericht, met als doel om de herkomstgeschiedenis van alle 4700 kunstvoorwerpen in de collectie te onderzoeken. Dat heeft geleid tot het teruggeven van enkele honderden werken.

Van sommige voorwerpen is de herkomstgeschiedenis niet vast te stellen, zij zijn 'verweesd'. Mogelijk is een deel ervan geroofd Joods eigendom. De commissie verweesde Joodse roofkunst gaat advies uitbrengen over wat er met deze objecten moet gebeuren.

Ook komt er een advies over de vraag welke partij de collectie moet beheren. De verdere samenstelling van de commissie wordt binnen enkele weken bekend. Uiterlijk eind 2025 moeten de gevraagde adviezen op tafel liggen.

De rechtszaak tegen modeprominent Martijn N. is begonnen. Het Openbaar Ministerie verdenkt N. van zes verkrachtingen, twee pogingen tot verkrachting en ontucht met twee minderjarige jongens.

De 36-jarige N., oud-directeur van voormalig cultureel platform Moam, ontkende op de eerste dag van het proces dwang te hebben gebruikt. Wel gaf hij de jongens en mannen die hij ontmoette naar eigen zeggen weinig ruimte om nee te zeggen.

N. leerde zijn bedpartners kennen via datingsapps als Grindr. Vervolgens nam hij ze mee op dates die veelal uitmondden in seks. Het zou er daarbij hardhandig en agressief aan toe zijn gegaan, schrijft de Amsterdamse tv-zender AT5, die bij de zitting aanwezig was. De slachtoffers zouden bijna allemaal 'overrompeld' zijn geweest door het handelen van N..

Dominant

"Het lijkt een stijl van u", zegt een rechter over de manier waarop de man zijn dates zou behandelen. Maar N. ontkent dat sprake was van dwang: "Ik weet donders goed dat ik geen heilige ben geweest en dat ik soms te dominant ben geweest", zegt N, die wel toegeeft grenzen te hebben opgezocht. "Maar ik ben ze niet over gegaan."

Hij zegt tegenover zijn dates altijd transparant te zijn geweest over zijn seksuele voorkeuren, zoals het feit dat hij dominant is.

Het OM zegt dat sommige slachtoffers door N. juist wel zijn gedwongen tot seksuele handelingen. Daarbij zou soms sprake zijn geweest van dreiging of geweld. Bovendien had N. door zijn functie en leeftijd psychisch, fysiek en geestelijk overwicht.

Gedrogeerd

N. werd groot in de modewereld met zijn stichting Moam, een platform waarbij jong talent werd gekoppeld aan bekende ontwerpers. Onder meer Rabobank, KLM en Disney werkten met Moam samen. Ook ontwierp N. een kledinglijn voor HEMA. Hij werd ontslagen door het platform, dat daarna zichzelf opdoekte.

De zaak kwam aan het rollen toen NRC en Het Parool berichtten over de beschuldigingen aan het adres van N.. In totaal 28 mannen zouden volgens de kranten te maken hebben gehad met seksueel ongewenst gedrag. Sommigen van hen waren ervan overtuigd dat N. hen had gedrogeerd om ze te misbruiken.

Maandag komt het OM met een strafeis. Ook komen de slachtoffers dan aan het woord. De uitspraak wordt eind oktober verwacht.

Het lijkt erop dat Washington op het punt staat toestemming te geven aan Kyiv om Amerikaanse wapens te gebruiken tegen militaire doelen die dieper in Rusland liggen.

Het Oekraïense leger heeft al de nodige Amerikaanse raketten, maar aan het gebruik daarvan zitten beperkingen. Toen het Russische leger begin mei een offensief inzette richting Charkiv, hief president Biden een aantal van die beperkingen op.

De Oekraïners kregen toestemming om militaire doelen in Rusland te beschieten, als die een directe bedreiging vormden voor Charkiv, de tweede stad van Oekraïne. Andere Russische regio's en doelen in Rusland moesten nadrukkelijk buiten schot blijven, uit vrees het conflict met Moskou op de spits te drijven.

Knoop doorhakken

Over de opheffing van de beperkingen wordt intensief diplomatiek overleg gevoerd tussen Kyiv, Londen en Washington. Er worden ook de nodige hints gegeven. Op een vraag aan president Biden of Oekraïne de geleverde langeafstandsraketten ook mag gaan gebruiken om doelen dieper in Rusland te bestoken, antwoordde hij: "Daar zijn we nu mee bezig." Eerder kwam het steeds neer op: mijn standpunt is ongewijzigd.

Gisteren waren de Amerikaanse en Britse ministers van buitenlandse zaken in Kyiv om kennis te maken met hun nieuwe Oekraïense collega Andrii Sybiha. Gevraagd naar het gebruik van de ATACM's (Army Tactical Missiles) zei de Amerikaanse minister Blinken na afloop: "Ik neem de discussie mee terug naar Washington en ga de president vertellen wat ik hier heb gehoord. En David gaat hetzelfde doen," verwees hij naar zijn Britse collega Lammy.

De Britse premier Keir Starmer gaat morgen naar de Verenigde Staten voor zijn eerste ontmoeting met president Biden. Het is niet uitgesloten dat zij dan een knoop doorhakken over aanvallen met Amerikaanse en Britse wapens dieper in Rusland.

Storm Shadow-rajet

De Britten hebben al laten weten dat ze het geen probleem vinden als de Oekraïners hun Storm Shadow-raket gebruikt tegen doelen dieper in Rusland. Maar de Amerikanen hebben hier een stokje voorgestoken. Dat konden ze, omdat er vitale Amerikaanse onderdelen in deze raketten zijn verwerkt. Bij dergelijke onderdelen moet het land dat ze gemaakt heeft instemmen met het gebruik ervan.

Blinken zei in Kyiv gisteren verder: "Vanaf dag één heb ik gezegd dat we ons aanpassen, al naar gelang de behoeften veranderen als het slagveld verandert. Ik twijfel er niet aan dat we dat zullen blijven doen. De ontwikkelingen gaan verder." Het antwoord van de Amerikaanse minister is omzichtig en diplomatiek. Hij lijkt er vooral op dat hij zijn best doet om niet voor zijn beurt te spreken.

Ernstige escalatie

Als Kyiv toestemming krijgt om de capaciteit van de ATACM's volop te benutten, dan kan het Oekraïense leger doelen raken die 300 kilometer ver in Rusland liggen. Anticiperend op Amerikaans groen licht, zouden de Russen al de nodige hoogwaardige doelwitten hebben verplaatst, dieper het land in.

Volgens het Britse tijdschrift The Economist komen er 127 belangrijke militaire doelen binnen Oekraïens bereik, zoals vliegvelden, commandocentra en opslagplaatsen. Als die onder vuur worden genomen, moet dat de slagkracht van het Russische leger aantasten. Dat is bezig aan gestage opmars in de Donbas, waar de belangrijke plaats Pokrovsk wordt bedreigd.

Maar dat is niet de reden dat Washington nu geneigd lijkt de Oekraïners meer armslag te geven. Afgelopen dinsdag, vlak voor vertrek naar Kyiv, zei Blinken dat Iran ballistische raketten heeft geleverd aan Rusland om Oekraïne nog intensiever te kunnen beschieten. Hij noemde de levering een "ernstige escalatie van Iraanse en Russische kant".

Stel kleine kinderen

Het zou kunnen dat Biden morgen het verlossende woord spreekt voor president Zelensky, die al wekenlang intensief lobbyt voor toestemming om langeafstandswapens te gebruiken. Het zou ook later deze maand kunnen gebeuren, als de Oekraïense president in New York is voor de jaarvergadering van de Verenigde Naties.

De Amerikanen nemen in ieder geval de tijd om ook hun andere Europese bondgenoten te raadplegen. Bekend is dat de Duitsers terughoudend zijn als het gaat om het beschieten van Rusland, terwijl Ruslands buurlanden juist graag verder willen gaan.

De Litouwse minister van buitenlandse Landsbergis vindt dat "Russische vliegtuigen beter worden beschermd door westerse garanties dan Oekraïense burgers". De Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov heeft naar aanleiding van het debat over de ATACM's gezegd "dat het Westen lijkt op een stel kleine kinderen dat met lucifers speelt".

Een gesprekje met een AI-chatbot maakt complotdenkers minder overtuigd van hun theorieën. Gemiddeld zijn ze daarna 20 procent minder overtuigd van hun denkbeelden. Twee maanden na de interactie met de chatbot is die twijfel onverminderd. Dat blijkt uit een studie met meer dan 2000 complotdenkers, gepubliceerd in het wetenschappelijke blad Science.

De deelnemers waren mensen die in een enquête hadden aangegeven in één of meerdere complottheorieën te geloven. Daarbij ging het onder meer over onbewezen theorieën over buitenaardse wezens, covid-19, de aanslagen op het World Trade Center in 2001 en de moord op de Amerikaanse president Kennedy in 1963.

Verrassend groot effect

"Heel interessant. Ik ben verrast door de grootte van het effect, en dat het zo lang aanhoudt", zegt Jan-Willem van Prooijen, bijzonder hoogleraar radicalisering en complotdenken aan de Universiteit Maastricht en zelf niet betrokken bij de studie. "Over het algemeen zijn complotdenkers moeilijk van hun standpunt af te brengen."

Bekende methoden als het debunken en prebunken - het achteraf of vooraf ontkrachten - van theorieën hebben meestal maar weinig effect, aldus Van Prooijen. Het toevoegen van waarschuwingen aan onbetrouwbare informatie werkt iets beter, maar zeker niet zo goed als de interventie in deze nieuwe studie.

AI staat erom bekend dat het soms misinformatie kan verspreiden, onder meer door het beruchte 'hallucineren', waarbij het onwaarheden begint te verkondigen. Dat probleem speelde bij deze studie niet: 99,2% van de informatie die de chatbot gaf was correct, bleek bij een fact-check achteraf. De overige 0,8% was misleidend, maar niet fout.

Gedragswetenschapper Bastiaan Rutjens van de Universiteit van Amsterdam noemt het een overtuigende studie, maar vindt wel dat de nadruk in de studie erg op kennis en informatie ligt. "Ideeën ontstaan niet in een vacuüm, de sociale context is ook belangrijk. 20 procent is al een groot effect, maar dat zou je misschien nog wel kunnen versterken door ook naar sociale factoren te kijken".

Zware en lichte complotdenkers

Stef Aupers van de KU Leuven, die als cultuursocioloog al jaren onderzoek doet naar complottheorieën, plaatst nog wel een kritische kanttekening. Hij constateert dat in de studie geen onderscheid is gemaakt tussen 'zware' en 'lichte' complotdenkers. "De weerstand tegen wetenschappelijke en feitelijke informatie zie je vooral bij zware complotdenkers", zegt hij. "Zolang die niet beïnvloedbaar blijven, heb je het echte probleem niet opgelost".

Desalniettemin ziet hij mogelijkheden om chatprogramma's in te zetten die misinformatie kunnen tegengaan. Hij denkt daarbij ook aan zaken als het tegengaan van extremisme en wantrouwen in de wetenschap. "De reikwijdte is groot, dat maakt dit onderzoek belangrijk".

Debunken op sociale media

De wetenschappers zelf hopen dat chatbots in de toekomst ook in de echte wereld ten strijde kunnen trekken tegen complottheorieën. Ze zien bijvoorbeeld mogelijkheden om ze toe te voegen aan sociale media.

Daarvoor zal nog wel wat extra training nodig zijn. De chatbot die in de studie werd gebruikt, was speciaal getraind om te reageren op een klein aantal complottheorieën. Op sociale media komt een grote hoeveelheid complottheorieën voorbij, in allerlei variaties.

De hoofdredacteur van Science, Holden Thorp, wijdde een redactioneel commentaar aan het onderzoek. "Het is misschien ontmoedigend dat een machine beter is in het weerleggen van misinformatie dan een mens, maar het is een opluchting dat het uiteindelijk de wetenschappelijke informatie is die overtuigt", besluit hij daarin.

In een vluchtelingenkamp in het noordoosten van India zijn meer dan honderd islamitische Rohingya-vluchtelingen en tientallen christenen uit buurland Myanmar in hongerstaking gegaan. Ze protesteren sinds begin deze week tegen hun detentie in het kamp, bericht Reuters.

Volgens contacten van het persbureau hebben deze mensen de vluchtelingenstatus gekregen van de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN. Een Rohingya die in contact staat met de groep benadrukt dat de omstandigheden in het kamp in de deelstaat Assam erbarmelijk zijn. Het gaat om het grootste detentiekamp in India voor vluchtelingen zonder documenten. "Het zijn geen criminelen, ze zijn gevlucht voor vervolging."

De hongerstakers willen dat ze worden vrijgelaten en via de UNHCR in aanmerking komen om zich in een ander land te vestigen. Waarom ze worden vastgehouden, is niet duidelijk. Volgens de VN zitten in het land 676 Rohingya-vluchtelingen in dergelijke detentie, in de meeste gevallen lopen er geen juridische procedures.

De UNHCR roept India op zich aan internationale mensenrechten te houden. Het vastzetten van vluchtelingen kan alleen in uitzonderlijke gevallen, staat in een verklaring.

Deportaties

In juli richtte een VN-commissie tegen discriminatie zich ook al kritisch tot India. De commissie (CERD) uitte toen haar zorgen over "willekeurige massadetenties" van Rohingya, onder wie kinderen. In sommige gevallen worden de zaken van vluchtelingen helemaal niet in behandeling genomen en hebben ze ook geen toegang tot juridische hulp. De CERD voegde eraan toe bezorgd te zijn over berichten van gedwongen deportaties naar Myanmar.

Een woordvoerder van de autoriteiten in de Indiase deelstaat zegt dat naar de zaak gekeken wordt; er zou worden onderzocht waarom ze worden vastgehouden en wat hun status is.

De Rohingya worden al decennia gediscrimineerd en vervolgd in het overwegend boeddhistische Myanmar. In 2017 begon het leger een grootschalige aanval in de regio Rakhine, waar de meeste Rohingya vandaan komen. Duizenden moslims werden gedood, honderdduizenden mensen sloegen op de vlucht.

In februari 2021 trok het toch al oppermachtige leger van Myanmar opnieuw alle macht naar zich toe. Het pleegde een coup, die leidde tot massale protesten. De junta sloeg die hard neer, waarna de strijd verder verhardde. Inmiddels hebben burgermilities en gewapende verzetsgroeperingen, vaak ontstaan op basis van etniciteit, grote delen van het land onder controle. De steden zijn veelal nog in handen van de junta, maar daarbuiten hebben verzetsgroeperingen het voor het zeggen.

Correspondent Mustafa Marghadi kon eerder dit jaar mee met de gewapende oppositie en zag het effect van het conflict op de bevolking:

Het kabinet wil snel een deel van de Vreemdelingenwet buiten werking stellen. Daarmee zijn er direct meer maatregelen mogelijk om de asielinstroom te beperken en de Tweede en Eerste Kamer hoeven er niet eerst mee akkoord te gaan. Dit staat in het regeerprogramma dat premier Schoof morgen presenteert, zo melden betrokkenen aan de NOS.

Gedacht wordt aan het onmiddellijk beperken van gezinshereniging van meerderjarige kinderen en het inperken van het indienen van meerdere asielverzoeken, wat stapelen wordt genoemd.

Asielcrisis

Minister Faber van Asiel en Migratie wil snel een asielcrisis uitroepen en die moet volgens haar één of twee jaar duren, zo zei ze vanavond na afloop van een asieldebat. "Mensen ervaren een asielcrisis, de systemen lopen vast op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs en huisvesting", aldus de PVV-minister. Ze vindt dat de regering zijn grondwettelijke taak niet meer kan vervullen.

Volgens de minister is het uitroepen van zo'n asielcrisis niet in strijd met de wet:

'Opt-out'

Ook stuurt het kabinet volgende week een officieel verzoek naar Brussel om voor Nederland op asielgebied een uitzondering te maken. Dit heet 'opt-out' en betekent dat Nederland zich niet aan Europese asielregels hoeft te houden.

In het regeerprogramma van het kabinet-Schoof worden de in mei opgeschreven afspraken van PVV, VVD, NSC en BBB concreet uitgewerkt. De vier coalitiepartijen willen een veel strenger asielbeleid en spraken in hun zogenoemde hoofdlijnenakkoord over het strengste asielbeleid "ooit".

'Uitzonderlijke omstandigheden'

Een van de belangrijkste maatregelen van het kabinet is nu dus de activering van de uitzonderingsbepaling van de Vreemdelingenwet 2000, zoals dat officieel heet. Als er sprake is van "uitzonderlijke omstandigheden" mag het kabinet dit doen via een zogenoemde algemene maatregel van bestuur (AMvB), waardoor er niet meteen goedkeuring van het parlement nodig is.

Het kabinet vindt dat nu sprake is van uitzonderlijke omstandigheden, omdat er volgens het kabinet een crisis is in de opvang. Bij het aanmeldcentrum Ter Apel komen nog steeds te veel asielzoekers binnen voor de 2000 opvangplekken en andere asielcentra kampen ook met een tekort aan bedden.

Coronacrisis

In de coronacrisis is de AMvB ook gebruikt om meteen allerlei ingrijpende maatregelen te nemen om het virus in te dammen. De Kamer heeft daar pas achteraf goedkeuring voor gegeven en dat moet nu ook gebeuren.

Oppositiepartijen zoals GroenLinks-PvdA, SP en Denk zijn ontstemd dat het kabinet het parlement buitenspel wil zetten. Maar minister Faber benadrukte in het debat over de asielinstroom dat wettelijk is vastgelegd dat een kabinet dit kan doen, als er sprake is van een "noodsituatie". "Ik hou me aan wet- en regelgeving", aldus de minister. "Ik kleur binnen de lijntjes en ik mag dit instrument inzetten."

Oordeel Hof van Justitie

Het is ook de vraag of het Europees Hof van Justitie deze route van het kabinet goedkeurt, maar in Den Haag leeft het idee dat er dan in de tussentijd in elk geval stappen gezet kunnen worden met het inperken van de instroom van asielzoekers.

Over de opt-out op Europees asielbeleid zal Nederland de komende jaren moeten onderhandelen. Het is onzeker wanneer en of dat lukt, maar het kabinet wil er in elk geval mee beginnen.

Minister Faber gaat verder met de Asielcrisiswet, waarin nog meer instroombeperkende maatregelen worden vastgelegd, zo is afgesproken in het hoofdlijnenakkoord van de coalitie.

De Belastingdienst gaat de zzp-wet tegen schijnzelfstandigheid per 1 januari 2025 "niet hysterisch controleren", maar de belastinginspecteurs gaan zich wel richten op sectoren waar veel schijnzelfstandigheid is.

Deze toezegging deed staatssecretaris van Financiën Idsinga (NSC) aan de Tweede Kamer. "Er zijn nu tachtig belastinginspecteurs die op schijnzelfstandigheid handhaven en dat blijven er tachtig", zei hij.

Als bij controle blijkt dat een opdrachtgever ten onrechte mensen als zzp'er in plaats van als werknemer laat werken, dan krijgt de opdrachtgever een naheffing van de sociale premies en belastingen die eigenlijk betaald hadden moeten worden.

Bedrijven die te goeder trouw zijn kunnen eerst een waarschuwing krijgen om alsnog aan de wet te gaan voldoen. Met boetes zal "terughoudend" worden omgegaan, tenzij het bedrijf willens en wetens flink de fout in gaat.

Verschillende Kamerleden verwoordden in een Kamerdebat de zorgen bij groepen zzp'ers. Die zijn bang om opdrachten kwijt te raken of alleen als werknemer hun werk te mogen doen terwijl ze zelfstandige willen blijven.

Minister van Sociale Zaken Van Hijum (NSC) wijst erop dat het kabinet als belangrijke doelstelling heeft het aantal schijnzelfstandigen flink terug te laten lopen. "Het is code oranje." Nederland heeft ten opzichte van omringende landen veel zzp'ers en dat komt ook doordat daar eigenlijk veel 'werknemers' tussen zitten, staat in verschillende adviezen aan het kabinet.

Het risico daarvan is dat een grote groep werkenden te weinig betaald krijgt, niet of nauwelijks verzekerd is tegen arbeidsongeschiktheid en te weinig pensioen opbouwt. Dat is op lange termijn slecht voor de economie, staat er in de adviezen.

"Het is een ondermijning van de sociale zekerheid want die is gebaseerd op solidariteit", zegt Van Hijum. "Aan de onderkant van de arbeidsmarkt is het ook vaak geen vrijwillige keuze en is het voor werkgevers een verdienmodel geworden." Van Hijum wijst erop dat juist daar uitbuiting plaatsvindt, ook onder arbeidsmigranten.

In de zorg, het onderwijs en de kinderopvang heeft de gedoogsituatie te lang geduurd, vindt het kabinet. In deze sectoren, maar bijvoorbeeld ook in de bouw, zijn werkgevers al begonnen met meer zelfstandigen in dienst te nemen en met betere arbeidsvoorwaarden aan zich te binden. "Nu weer gaan uitstellen ontmoedigt dat alleen maar", zegt Idsinga.

Ook bij de overheid werken zzp'ers, terwijl er volgens de wet eigenlijk een dienstverband zou moeten zijn. Bij de Belastingdienst alleen al gaat het naar schatting om duizend mensen.

"Het moet bij de Rijksoverheid ook gewoon afgelopen zijn", zegt Van Hijum. "Wat niet betekent dat er geen tijdelijke krachten of zzp'ers meer mogen werken, maar het moet wel goed onderbouwd zijn."

Daarbij wordt een uitzondering gemaakt voor de zzp'ers die nodig zijn voor de afhandeling van het toeslagenschandaal en anders zouden vertrekken.

Het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft de Nederlandse ambassadeur in Teheran op het matje geroepen vanwege beschuldigingen dat Iran ballistische raketten zou hebben geleverd aan Rusland. Dat meldt de Iraanse justitiewebsite Mizan. Ook de ambassadeurs van Duitsland, Frankrijk en het VK zijn ontboden.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken beschuldigde Iran er eerder deze week van korteafstandsraketten te hebben geleverd aan Rusland. Iran ontkent. Duitsland, Frankrijk en het VK kondigden desondanks sancties aan tegen Iran en Nederland voegde zich daar gisteren bij.

Volgens het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken zijn er aanwijzingen dat de Amerikaanse beschuldigingen kloppen. Gisteren ontbood buitenlandminister Veldkamp daarom de Iraanse ambassadeur in Nederland. Op X noemt de minister de levering van de raketten "een ernstige escalatie met directe gevolgen voor de veiligheid van Europa".

Toenadering

"De nieuwe Iraanse regering zegt toenadering tot Europa te willen. Elke vorm van steun aan de Russische agressie tegen Oekraïne staat daar volledig haaks op. Nederland draagt actief bij aan de EU-inzet op nieuwe en stevige sanctiemaatregelen", aldus Veldkamp op X. Duitsland, Frankrijk en het VK schrappen onder meer luchtvaartverbindingen met Iran.

Het ministerie kan niets zeggen over de inhoud van het gesprek dat de minister had met de Iraanse ambassadeur. "De ontbieding alleen is een heel duidelijke boodschap", aldus een woordvoerder.

Korteafstandsraketten

Iran reageerde vandaag dus door de Nederlandse ambassadeur op het matje te roepen. Ook over de inhoud van dat gesprek kan het ministerie niets zeggen.

De ballistische raketten waarover het gaat zijn zogenoemde Fath-360-korteafstandsraketten. Volgens Amerikaanse media heeft Iran zo'n 200 van die projectielen aan Rusland geleverd. Het zijn geleide raketten met een maximale afstand van 120 kilometer.

Een elektrische tandenborstel van ruim twee meter, 28 goocheltrucs in één minuut doen en de meeste pull-ups in een rolstoel. Het is een kleine greep uit de duizenden nieuwe wereldrecords die Guinness World Records ieder jaar verzamelt in een boek. Vandaag is de nieuwe editie uitgekomen.

Van het Guinness World Records-boek, eerder nog The Guinness Book of World Records genoemd, verschijnt ieder jaar een nieuwe druk met daarin records van het afgelopen jaar. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de langste handstand op een skateboard, maar ook aan het record voor het ophangen van de meeste was in een minuut. Niet door een mens, maar door een hond.

Dit jaar waren er 57.000 aanmeldingen. Niet alle wereldrecords krijgen een plekje in het boek. 2115 werden er uitgekozen. Ter vergelijking: in de editie van vorig jaar stonden ruim 2600 records. Toen waren er wel een stuk minder aanmeldingen: 30.000.

Schoenmaat 57

80 procent van de records is dit jaar nieuw of verbeterd, de rest stond er al in. Vaak zijn de records nogal opvallend en dat is dit jaar niet anders. Nieuwe records zijn onder meer de meeste skateboardtrucs in een halve minuut en de grootste collectie knuffels.

Ook de 16-jarige Amerikaanse Eric staat erin. Niet alleen heeft hij de grootste handen voor een puber (23,20 centimeter), maar ook de grootste voeten (34,30 centimeter). Dat is ongeveer schoenmaat 57.

Zelf is hij er nuchter onder, zegt hij tegen de organisatie. "Het is soms moeilijk als mensen staren of vragen erover stellen, maar het geeft je wel meer kans om geweldige mensen te ontmoeten."

In 1955 verscheen het boek voor het eerst. In die 70 jaar zijn er meer dan 150 miljoen exemplaren verkocht, zegt hoofdredacteur Craig Glenday.

Europese consumentenorganisaties, waaronder de Nederlandse Consumentenbond, hebben een klacht ingediend tegen een aantal grote gameontwikkelaars vanwege hun verdienmodel.

De klacht richt zich tegen de makers van games als Fortnite, EA Sports FC 24, Minecraft en Roblox en is ingediend bij de Europese Commissie en het netwerk van consumentenautoriteiten.

Volgens de organisaties is vaak nauwelijks te zien wat de waarde is van de virtuele munten, die ingeruild kunnen worden voor zogenoemde premium functies in spellen. Ze pleiten ervoor om de prijs in echte valuta te tonen. Daarnaast wijzen ze erop dat de waarde van de virtuele munten niet vaststaat: game-ontwikkelaars kunnen gaandeweg de prijs van een munt aanpassen.

De organisaties hekelen ook dat de coins vaak in bundeltjes gekocht moeten worden, waardoor gamers aangemoedigd worden om meer uit te geven dan ze eigenlijk wilden. Ze stellen daarnaast dat kinderen vatbaarder zijn voor "deze manipulatieve tactieken" en niet goed doorhebben hoeveel geld ze kwijt zijn.

39 euro per maand

Een Europese studie toonde eerder aan dat kinderen gemiddeld 39 euro per maand uitgeven aan aankopen in spelletjes. "Gamers moeten hun rekenmachine niet nodig hebben als ze een beslissing willen nemen over hoeveel ze uitgeven. Het bedrag zou in echte valuta getoond moeten worden en deze verleidende praktijken moet een halt toegeroepen worden", zegt directeur Agustín Reyna van de Europese consumentenkoepel.

De Nederlandse Consumentenbond sluit zich daarbij aan. Directeur Sandra Molenaar: "De game-industrie haalt alles uit de kast om consumenten zoveel mogelijk geld uit te laten geven. Ook als het om kinderen gaat, terwijl die hartstikke kwetsbaar zijn. Dat moet direct stoppen."

De bossen in Nederland hebben een aanzienlijk grotere hoeveelheid stikstof te verwerken dan er vanuit het RIVM bekend was. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Wageningen University en Research (WUR).

Aanleiding voor het nieuwe stikstofonderzoek was de kritiek die al tijden klinkt uit de agrarische sector. Critici hebben argwaan over de rekenmodellen van het RIVM. Die zouden geen betrouwbare afspiegeling bieden van de daadwerkelijke situatie.

Er werd gevraagd om een keer op de ouderwetse manier te meten, in het veld met een peilstok. Daarop besloot de WUR een nieuwe meting uit te voeren op 127 verschillende plekken.

Nog hoger

Wim de Vries, stikstofdeskundige en onderzoeker van de WUR, noemt de uitkomsten verrassend. "De afgelopen dertig jaar is de stikstofvoorraad met ongeveer 1300 kilo per hectare toegenomen. Per jaar is dat 40 kilo per hectare extra. En dat is ontzettend veel", zegt De Vries in het NOS Radio 1 Journaal.

Volgens RIVM-modellen is de gemiddelde stikstofneerslag in Nederland zo'n 20 kilo per hectare. De hoogleraar schat in dat het gemiddelde zelfs nog hoger ligt dan veertig kilo omdat een deel van de neerslag uitvloeit naar diepere bodemlagen en in het hout.

Hoe zit het ook al weer met de stikstofcrisis? Via de onderstaande link leggen we het je uit in 4, 7, 12 of 15 minuten:

De Vries: "De natuur heeft obesitas. Stikstofgevoelige gebieden kunnen zo'n 20 kilo per hectare aan". Dat er nu zoveel stikstof is gemeten, vindt hij opvallend. "Het lijkt erop dat het lang is onderschat hoeveel kleine bossen opnemen."

Stikstof in de bodem is niet per definitie een probleem, maar ondertussen is de opgestapelde hoeveelheid niet meer in balans met de natuurlijke aanwezigheid. "Het grootste probleem bij stikstof is niet eens de huidige belasting, maar de erfenis uit het verleden", aldus De Vries.

Stikstofdeken

De Vries benadrukt dat het om een "stikstofdeken" gaat die over heel Nederland ligt, en die wordt steeds groter. Per gebied is de variatie minimaal. Met het oog op toekomstig beleid is het volgens hem een misvatting om per hectare te berekenen wat de bodem aankan en daar proberen verandering in te brengen.

Wat hij wel logisch vindt, is het nastreven van de emissiereductie in het hele land. "Het lijkt mij heel belangrijk om voortvarend de uitstoot van elk bedrijf naar een doelstelling te brengen, zoals dat is afgesproken. Anders blijft het ophopen."

In het Zuid-Limburgse Mesch is het begin van de bevrijding van Nederland herdacht. Bij de ceremonie in het dorp waren, in het bijzijn van koning Willem-Alexander en koningin Máxima, optredens en werden verhalen verteld over hoe de bevrijding in Nederland begon.

Er waren toespraken van gouverneur in Limburg Emile Roemer, burgemeester Alain Krijnen en Derrick Deetz, de achterneef van de eerste gesneuvelde Amerikaanse soldaat op Nederlands grondgebied.

Deetz roemde de banden tussen Nederland en de VS en de rol die Nederland speelde in de ontstaansgeschiedenis van de Verenigde Staten. "Onze landen zijn al 400 jaar met elkaar verbonden in vrijheid." Daarna volgde een stoet van Amerikaanse voertuigen die net als 80 jaar geleden door het dorp rolden.

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima arriveerden samen met een veteraan bij de herdenking:

Op deze dag in 1944 werd het dorpje als eerste in Nederland bevrijd door de 30ste divisie van 117e regiment van het Amerikaanse leger. De bevrijders landden drie maanden daarvoor op de stranden van Normandië tijdens D-Day. Vanuit Mesch trokken de geallieerden verder bezet gebied in, met onder meer Operatie Market Garden die op 17 september 1944 begon.

De ceremonie in Mesch is het startschot van het herdenkingsjaar in het hele land. In de komende maanden wordt de bevrijding herdacht in aanloop naar 15 augustus 2025. Dan is het 80 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog eindigde.

Vanavond om 19.00 uur is er op NPO 2 het programma 80 jaar bevrijding te zien.

Zes verkrachtingen, een pogingen tot verkrachting en zware mishandeling en ontucht met twee minderjarige jongens. Dat zijn de tien zaken waarvoor ex-directeur van modeplatform Moam, Martijn N. (36), vandaag als verdachte voor in de rechtbank is verschenen. Ondanks dat N. toegeeft dat hij dominant kan zijn, ontkent hij dat hij iemand heeft gedwongen tot seks.

"Het lijkt een stijl van u." De rechter heeft het over de manier waarop Martijn N. zijn dates zou behandelen. Hij zoekt contact met jongens of mannen via internet, neemt ze mee voor een date die uitloopt op seks, waar het er vervolgens 'hardhandig' of 'agressief' aan toe zou gaan. De slachtoffers in deze zaak zouden bijna allemaal 'overrompeld' zijn geweest door het handelen van N..

Martijn N. stelt dat hij naar schatting 1900 bedpartners heeft gehad, maar dat hij nooit iemand heeft gedwongen tot iets wat iemand niet wilde. Hij zou bij geen van de verkrachtingszaken een duidelijke 'nee' hebben gehoord, maar vaak ook geen duidelijke 'ja'.

Maatschappelijke positie

Volgens het Openbaar Ministerie zou hij sommige jongens wel degelijk hebben gedwongen tot seksuele handelingen. Soms zou daarbij geweld zijn gebruikt of is er gedreigd. Daarnaast zou er in sommige zaken sprake zijn van misbruik door het leeftijdsverschil van de verdachte en zijn maatschappelijke positie, wat in heeft gezorgd voor psychisch, fysiek en geestelijk overwicht. 

Martijn N. was een grote naam in de modewereld. Zo richtte hij na zijn studie aan de modeschool AMFI de stichting Moam op, een modeplatform dat jong talent koppelde aan grote merken. In 2021 raakte hij in opspraak na publicaties van Het Parool en NRC, waarin 28 mannen hun boekje over N. opendeden.

'Klunzige computernerd'

Wettelijk wordt iemand van zestien of ouder gezien als 'seksueel meerderjarig'. In twee van de tien zaken gaat het om jongens die destijds vijftien jaar oud waren. Het is een type waar N. op valt, zo geeft hij zelf toe. Zo omschrijft hij zijn type als 'intellectuele, klunzige computernerd'. Ook zegt hij: "Met een lelijke pen zou je dat kunnen omschrijven als minderjarig."

Martijn N. ontmoette één van de twee minderjarige jongens op de datingapp Tinder, waarvoor je achttien moet zijn om het te downloaden. Als uiteindelijk blijkt dat hij geen achttien is, wordt N. boos, maar hij spreekt vervolgens wel met hem af. In zijn veronderstelling was hij namelijk zestien. Op de vraag van de rechter wat er nog leuk aan is als blijkt dat iemand zestien is, antwoordt N.:  "Die twee jaar maakt geen significant verschil in of iemand leuk is of niet. Daarnaast was hij ook geen 'bleue maagd'. Hij ging al uit in Amsterdam."

De vijftienjarige jongen komt uiteindelijk bij N. thuis, waar ze seks hebben. De jongen - die nog nooit seks heeft gehad - omschrijft in zijn verklaring dat hij 'hardhandig zonder condoom anaal is geneukt'. Het overrompelde hem. N. geeft toe dat hij te weinig heeft gedaan om zijn echte leeftijd te achterhalen. "Ik had het moeten ruiken", zegt hij.

Copingsmechanisme

Verder stelt N. dat zijn interesse puur gebaseerd is op seks. "Ik heb die jongens niet misbruikt, maar gebruikt als copingsmechanisme. Alles wat niet te maken had met modemensen en de modewereld vond ik interessant."

Volgende week maandag komen de slachtoffers en de advocaten van de slachtoffers aan het woord. De uitspraak wordt verwacht op 23 oktober.

De AFCA Supportersclub en de F-Side hebben vanavond op sociale media aangekondigd dat er aankomende zondag om 14.30 uur op het Leidseplein een protest zal worden gehouden tegen de reeks politiestakingen tijdens Ajax-wedstrijden.

De afgelaste wedstrijd van deze zondagmiddag tegen Utrecht is de tweede wedstrijd die Ajacieden in korte tijd hebben moeten missen vanwege politiestakingen. "Wij, Ajax-supporters, zijn er helemaal klaar mee dat de wedstrijden van Ajax continu doelwit zijn van dit soort politieacties", valt er te lezen in het statement van AFCA en F-side.

Afgelopen 9 september werd er door de driehoek (locoburgemeester, politie, justitie) besloten dat de wedstrijd Ajax - FC Utrecht deze zondag niet zal worden gespeeld. Volgens de driehoek kan de veiligheid van spelers, supporters en de openbare orde in de stad niet gegarandeerd worden. Dit vanwege de politiedemonstratie voor een beter vroegpensioen. 

Oproep

En dat valt niet lekker bij de Ajacieden: "Mede door deze acties lopen we na zondag drie wedstrijden achter in de competitie en moeten wedstrijden ingehaald worden op ongunstige dagen en tijdstippen", aldus AFCA Supportersclub.

Nu de wedstrijd zondag niet doorgaat roepen de supportersclubs Ajacieden op om naar het Leidse te komen. "Nu wij zondag om 14.30 uur niet in het stadion zijn, hebben we met z'n allen een vrije agenda op dit tijdstip", schrijven zij. "We kunnen onze stem laten horen tegen de aanhoudende politiestakingen tijdens Ajax-wedstrijden."  Bij NAC-Ajax werd er ook gestaakt door de politie in Breda, maar die wedstrijd kon gewoon doorgaan zonder de aanwezigheid van politie.

'Veiligheid in stad staat voorop'

Onlangs werd de wedstrijd Feyenoord - Ajax ook afgelast, omdat de politie die dag staakte. "De driehoek snapt dat de beslissing voor de spelers en supporters een enorme teleurstelling is, maar de veiligheid van het publiek en de openbare orde in de stad staan voorop", liet de gemeente na de bekendmaking van de afschaffing van de wedstrijd Ajax - FC Utrecht weten. Volgens de gemeente 'kunnen daar simpelweg geen risico's mee worden genomen'. 

De perschef van Ajax stelde toen dat de club wederom de dupe werd van de staking. "Daar balen wij vreselijk van. Wij waren van mening dat de wedstrijd zondag wel doorgang had kunnen vinden, met aanvullende maatregelen en goede afspraken tussen de beide clubs en supporters", vertelde hij toen. Met die laatste zin verwijzen ze naar de situatie in Breda, waar na bemiddeling een wedstrijd dus wel doorging.

Een turbulent, losbandig leven leven leidde kunstenaar Peter Klashorst. Wat hij ook deed en wat hem overkwam, zich conformeren aan wie of wat dan ook, deed hij nooit. "Je moet je nooit aanpassen aan de mensen om je heen, dan is het einde zoek." Eind jaren tachtig kreeg de schilder bekendheid met zijn grof geschilderde vrouwelijke naakten en landschappen. En werd meerdere malen in zijn leven gearresteerd. Tijdens de ontruiming van de tabakspanden waarin hij woonde en werkte, maar ook in Senegal en Ghana waar hij in de gevangenis belandde vanwege het schilderen van naakte vrouwen.

Natuur en de stad, het lijken tegenpolen. De parken, geveltuintjes, bermen, bloemen en de vele dieren om ons heen, zijn echter belangrijk in onze stad, dat vertelt landschapsarchitect Maike van Stiphout in Bouw Woon Leef.

Groen in de stad is van groot belang voor ons en de stad legt Van Stiphout uit. "We kunnen niet zonder die natuur. We hebben lang gedacht dat we dat wel konden. We hebben onszelf bovenop geplaatst. Het gevolg is dat we nu in een crisis zitten", vertelt ze.

Groen maakt gezond

Natuur in de stad heeft verschillende voordelen en zo kan een gebrek aan groen grote gevolgen hebben voor ons. Zo maakt te weinig natuur ongezond en ongelukkig, volgens Van Stiphout. "We weten ondertussen ook dat als we zo doorgaan, dat wijzelf een beschermde diersoort gaan worden."

Mens, plant én dier

Van Stiphout benadrukt dat dieren niet vergeten moeten worden wanneer er gesproken wordt over natuur in de stad. "Dieren zorgen voor evenwicht, want zonder evenwicht heb je een plaag." Zo noemt ze IJburg als voorbeeld hiervan. "Toen daar nog geen natuur was, ontstond er een enorme spinnenplaag. Want er was geen vogel die dacht: 'Laat ik even naar die nieuwbouwwijk gaan." 

Volgens Van Stiphout zouden we kijken naar hoe mens, plant en dier kunnen samenwerken voor meer evenwicht. "Het houdt elkaar in balans", voegt ze toe.

Naast de 'Poentunnel' die onder de Keizersgracht doorloopt, zijn er zaterdag en zondag tijdens Open Monumentendag nog veel meer bijzondere plekken in de stad te bekijken. De enige scheepswerf van Amsterdam, de openbare schuilkelders uit de tijd van de Koude Oorlog of de archeologische opgravingen van de Noord/Zuidlijn: AT5 zocht een paar leuke locaties uit.

1. Openbare atoomschuilkelders

Het thema van de Open Monumentendag is dit jaar 'ondergronds', vandaar dat je dit weekend op verschillende plekken onder het wegdek kunt duiken. Speciaal zijn de openbare schuilplaatsen die in de tijd van de Koude Oorlog in de stad zijn gerealiseerd ter bescherming tegen kernwapens. Bekend is misschien wel de Vondelbunker, nu een vrijplaats voor alternatieve muziek en kunst. Maar dit weekend kun je ook schuilruimtes bekijken die je normaal niet kunt zien.

Zoals onder het metrostation Weesperplein – daar was ruimte voor 12.000 mensen en ook waren er sanitaire voorzieningen gebouwd.

Ook onder de Universiteitsbibliotheek op het Singel kun je de twee schuilkelders met plek voor 100 personen bij uitzondering bezoeken. En de Vas Diazbrug over de Nieuwe Herengracht opent zijn ondergrondse ruimte. Daar zie je behalve de schuilplek voor 300 mensen ook het contragewicht van de brug.

Je komt meer te weten over de kelders tijdens een lezing (zondag 11.00 en 12.00 uur) van Rutger Noorlander in de Louis Bouwmeesterschool, waar ook een schuilruimte is voor 150 mensen.

2. Ventilatiegebouw IJ-tunnel

In de zomer van 2023 ging de IJ-tunnel nog dicht vanwege ventilatieproblemen op het meest onhandige moment ooit: precies op het moment dat ook de Piet Heintunnel dicht was én de Weesperknip-proef voor enorme files zorgde.

Maar dit weekend opent het ventilatiesysteem juist een deur: je mag namelijk in de ventilatietoren aan de Zuidkant kijken en de verkeerscentrale bezoeken die tussen de twee torens in is gebouwd. Je kunt zelfs een stukje de herkenbare 35 meter hoge schacht inkijken tijdens een rondleiding.

3. Archeologie-tour Noord/Zuidlijn en depot

In de vitrines bij metrostation Rokin liggen ongeveer 9500 voorwerpen die gevonden zijn tijdens de bouw van de Noord/Zuidlijn. De vondsten gaven veel informatie over het ontstaan van de stad Amsterdam. Op de zaterdag van Open Monumentendag om 11.00 uur vertelt archeoloog Peter Kranendonk aan de hand van deze archeologische vondsten specifiek over de geschiedenis van het Rokin.

Heb je daarna nog geen genoeg van archeologie, dan kun je ook naar het Gemeentelijk Archeologisch Depot in Westpoort, dat voor het eerst open is voor publiek. Je kunt er spullen bekijken die zijn opgegraven op andere plekken in de stad, zoals aardewerk. Die pannen en potten vertellen een verhaal over de eetgeschiedenis van Amsterdam, waar historicus Hagar Moody op zaterdag om 13.00 en 14.00 uur bij het depot een lezing over geeft.

4. Dokken van Damen

Het 'ziekenhuis van de Amsterdamse haven', zoals de directeur van scheepswerf Damen zijn bedrijf aan de TT Melissaweg in Noord noemt, zet zaterdag haar deuren open. Bezoekers kunnen door de droogdokken lopen, waar schepen van 250 meter lang kunnen worden gerepareerd. Je kunt ook onder zo'n schip doorlopen.

De dokken van Damen Shiprepair zijn de laatste grote scheepsrestauratiewerf van Amsterdam. Wellicht is het openstellen van het terrein een charmeoffensief: het voortbestaan van de werf op die plek staat al jaren ter discussie vanwege de plannen van de gemeente om daar woningen te bouwen. Het huurcontract voor het terrein loopt af in 2028, alternatieve plannen van het bedrijf om de werf te integreren met woningbouw sneuvelden.

5. Aquarium Artis

Maar liefst 47 miljoen euro is er nodig voor de restauratie van het aquarium in Artis, die sinds 2021 aan de gang is. De verwachting is dat de werkzaamheden volgend jaar voltooid zijn en het nieuwe aquarium open kan.

Tijdens Open Monumentendag opent de dierentuin tussendoor eenmalig de deuren van het aquarium in onderhoud. Hoe zien de bakstenen gewelven eruit die de zware waterbassins dragen? En het waterfiltersysteem dat al 140 jaar in werking is? Gedurende de hele zaterdag zijn er Q&A's met allerlei betrokkenen, van architect tot dierverzorger.

6. Koninklijke wachtkamer

AT5 nam deze zomer al een kijkje in de koninklijke wachtkamer op CS, en zaterdag gaat het vergulden hek op perron 2b ook even open voor publiek. De ruimte, bedoeld om landbestuurders te ontvangen die per trein naar de stad kwamen, is in 140 jaar tijd bijna niet veranderd.

Omdat het interieur zo kwetsbaar is, kan de ruimte – die trouwens uit meerdere vertrekken bestaat – niet vaak worden opengesteld voor publiek. Reserveer voor zaterdag wel een kaartje, anders kom je niet binnen.

7. Rondvaart langs bruggen en kademuren 

Inwoners van Amsterdam kan het haast niet zijn ontgaan dat hun stad aan het verzakken is: de afgelopen jaren hebben we al kades zien instorten en inrijd- en parkeerverboden zien ingaan om te veel gewicht op de kade te voorkomen. De gemeente heeft de reparatie van bruggen en kades hoog op de agenda staan: sommige projecten zijn zelfs al af. 

Op de zondag van Open Monumentendag vertrekt er om 11.00 en 13.30 uur een boottour langs de lopende en afgeronde projecten. Aanmelden hoeft niet, opstappunt is het bezoekerscentrum Bruggen en Kademuren op Achtergracht 20. Daar is overigens ook een tentoonstelling over de herstelwerkzaamheden met foto’s, video’s, illustraties en voorwerpen. En er vertrekken stadswandelingen vandaan.

8. Weesp

Wil je je Weesper buren leren kennen, die sinds twee jaar ook bij Amsterdam horen? In het historische stadje is ook een boel te zien dit weekend, zoals de Hollandse Waterlinie-forten Uitermeer en Ossenmarkt, het oude stadhuis en de carillonklokken van de Grote of Laurenskerk. Helaas kun je de toren niet op, maar je kunt de klokken wel horen tijdens een concert op zaterdag om 10.30 uur.

Afgelopen mei was AT5 nog langs bij de beiaardier in Weesp, die Europapa van Joost Klein speelde op het carillon. Die klokken zijn overigens in de zeventiende eeuw gegoten door Pierre Hemony, die samen met zijn broer François ook de Atlas op het Paleis op de Dam en de klokken van onder andere de Westertoren maakte.

Veel Ajacieden verheugen zich op de wedstrijd FC RFS - Ajax in Riga aankomende 23 januari. Toch adviseert directeur Fabian Nagtzaam van Supportersvereniging Ajax supporters om niet te hard van stapel te lopen. "Het is natuurlijk fantastisch dat de fans de club in alle richtingen blijven volgen. Alleen is het nu nog te onzeker of de wedstrijd daar gespeeld gaat worden", aldus Nagtzaam.

Meerdere Ajacieden boeken op dit moment al een reis naar Riga of hebben al geboekt. Vanuit de thuisspelende club kwam recent het bericht naar buiten dat het nog niet zeker is dat de wedstrijd ook daadwerkelijk in Riga gespeeld kan gaan worden. Vandaar dat Ajax Fancare vandaag een bericht naar buiten bracht waarin zij benadrukken dat 'het nog niet bekend is waar de wedstrijd in januari gespeeld wordt'. Wat betekent dat voor de fans die al geboekt hebben? 

Ander land?

"Mogelijk vindt deze niet plaats in Riga, maar wordt er uitgeweken. Dit kan ook een ander land zijn. We raden supporters dan ook aan om nog te wachten met het boeken van reizen", valt er op X te lezen. Nagtzaam laat aan AT5 weten op de hoogte te zijn van fans die al tickets hebben geboekt.

"Dit is altijd zo geweest, samen met een groep vrienden wordt er zo snel mogelijk geboekt, voordat de prijzen enorm oplopen", vertelt hij. "Dat is natuurlijk een mooi iets, maar op dit moment adviseren wij de fans wel echt te wachten, het is nog te onzeker." 

De loting en de tijd werden eerder bekend gemaakt. Om 22.00 uur op 23 januari staat de wedstrijd gepland. Het is nu dus niet duidelijk of er ook echt in Letland gespeeld gaat worden door beide clubs. Voor de fans is het nog afwachten.

Acht duels

De run op de kaarten voor de Europa League-wedstrijden van Ajax waren gisteren zo goed als uitverkocht. Dit seizoen staan er acht duels op het programma in de groepsfase van de Europa League. Hierin wacht dus vier keer een vol stadion. Ajax begint op 26 september thuis tegen Besiktas, op 7 november thuis tegen Maccabi Tel Aviv, op 12 december thuis tegen SS Lazio en op 30 januari thuis tegen Galatasaray.

Het schooljaar is van start gegaan en daarmee ook het nieuwe seizoen van OBA live. Kiki Bosman praat met tiktok-Meester Hidde over rappen voor de klas en het ingevoerde telefoonverbod in de klas. Met spoken word artiest Luan Buleshkaj over spelen met taal om boodschap over te brengen en met MBO student Tanischa over de eindelijke erkenning van het MBO onderwijs.

Voor elk type leraar een passende school

Zeven jaar geleden is Hidde Nuijten begonnen in het middelbaar onderwijs als aardrijkskunde docent. Na een opgenomen rap in de klas ging hij viral als rappende Meester Hidde. Sindsdien zet hij video's met raps en sketches in om lesmateriaal over te dragen.  "Ik gebruik tiktok om ze bij de les te houden", aldus Hidde. Dit schooljaar is Meester Hidde overgestapt van een school uit Nieuw-West naar een school in Zuidoost. "Ik kan veel leren over de cultuur van de leerlingen. In Zuidoost zijn veel kinderen met een Surinaamse, Antilliaanse en Ghanese afkomst. Voor mij is dat het type school die mij past, ik hoef niet naar een school in Amsterdam Zuid."

MBO-student krijgt meer erkenning in het nieuwe schooljaar

MBO-student Tanisha Singh liep de afgelopen jaren tegen vooroordelen aan in het studentenleven. Ze schaamde zich ten opzichte van HBO studenten om te zeggen dat ze een MBO studie deed. "Je wordt als dom gezien als je een MBO studie doet, ook omdat je niet erkend wordt als student." Door de invoering van de nieuwe regels voor MBO studenten, zoals een studentenkaart en gelijktrekken van een stagevergoeding, voelt dat eindelijk als erkenning.

Met spoken word kun je spelen met taal

Ook voor Luan Buleshkaj is het merkbaar dat het schooljaar is begonnen. Luan wordt ingezet voor verschillende workshops op alle opleidingsrichtingen. Bij deze workshops gebruikt hij improvisatietechnieken om de leerlingen betrokken te houden. "Ik vraag de leerlingen om vijf woorden te noemen en dan maak ik daar een tekst van, door ze te betrekken motiveer ik ze om met taal te spelen" 

Kunstenaar Peter Klashorst overleden, Martijn N. staat terecht voor beschuldiging verkrachting en statiegeld en brandweerwagen ramt pui in centrum. Dat en meer in het AT5 Nieuws van donderdag 12 september, gepresenteerd door Fabiënne Mucuk.

Een oudere vrouw is rond 16.00 uur vanmiddag in haar woning aan de Abrikozenstraat in Noord overvallen door twee mannen. Een woordvoerder van de politie laat weten dat het signalement van de daders en de buit nog onbekend is. 

Ook is niet duidelijk in welke richting de twee mannen zijn gevlucht nadat zij de vrouw overvielen en de woning binnentraden. De politie kwam ter plaatse en deed daar onderzoek. 

"We kunnen verder nog niet veel kwijt over deze zaak, wel gaat het om een oudere dame op leeftijd", aldus de woordvoerder. 

De brandweerwagen die dinsdagavond in de Nieuwebrugsteeg door de pui van een hotel reed, lijkt vlak daarvoor weggegleden te zijn op een gladde stoeprand. Dat is te zien op nieuwe beelden die AT5 ontving. Frank Coenraad, manager van het hotel, was niet aan het werk toen het gebeurde, maar het grijpt hem erg aan. "We zijn geschrokken en we vinden het zonde, want het is een heel mooie gevel, en die is flink beschadigd."

Gisteren meldde de brandweer dat het ongeluk gebeurde nadat de bestuurder van de wagen was uitgeweken voor een scooter. Op de bewakingsbeelden is de stilstaande scooter inderdaad te zien. De bestuurder stuurt naar links, maar raakt de scooter alsnog.

Terwijl de voorwielen naar links staan, glijdt de brandweerwagen nog een paar meter naar voren. Bij de drempel staan de wielen weer vooruit, maar dan stuurt de brandweerman die de wagen bestuurt weer naar links. Mogelijk doet hij dit om er zeker van te zijn dat hij de voetgangers die rechts van hem op de stoep lopen niet zal raken. Vervolgens ramt de wagen het hotel. Dit alles gebeurt in een paar seconden tijd.

Gladde stoeprand?

Een woordvoerder benadrukt vandaag dat de chauffeur van de brandweerwagen niet te hard reed. Dat was ook te zien op de beelden van de dashcam van het busje van de brandweer dat achter de brandweerwagen reed. Over de vraag of de stoep (te) glad was, heeft de brandweer 'geen opvatting'. 

Hotelmanager Coenraad: "Het zou kunnen dat de stoeprand een rol heeft gespeeld. Want anders is het wel raar dat-ie van 0 tot 20 km/u bij ons binnenkomt." De herstelwerkzaamheden zijn al gestart. "Het gaat maanden duren, en dan hopen we dat de constructie op de eerste verdieping nog in orde is, want anders gaat het nog langer duren."

Eerdere aanrijding

Het is niet de eerste keer dat er in de Nieuwebrugsteeg zo'n ongeluk gebeurt. Eind 2011 ramde een sleepwagen van de politie een restaurant net naast het hotel. 

Ook toen raakte er niemand gewond. De schade was destijds wel groot. Volgens omstanders zou de agent die achter het stuur zat plotseling hebben moeten uitwijken voor overstekende toeristen.

De brandweer reed afgelopen dinsdag na het ongeluk door naar een brand bij het Leger des Heils in de Oudezijds Armsteeg. Een andere ploeg is naar het hotel gegaan. De brandweer heeft meteen aangegeven de schade te vergoeden. 

Beelden aanrijding van dinsdag: Michael Fang

Vanwege werkzaamheden aan het Zuidasdok wordt de A10 Zuid vrijdag 20 september opnieuw afgesloten. In totaal wordt de A10 Zuid nog zes weekenden afgesloten dit jaar. Dit stuk van de ring werd vanaf eind juni al twee keer eerder afgesloten. "De afsluitingen zorgen voor ernstige verkeershinder en langere reistijden", waarschuwt informatiecentrum Zuidas-Zuidasdok via hun website. 

De aangekondigde afsluitingen voor de rest van dit jaar zullen van vrijdag tot maandag plaatsvinden. De eerstvolgende afsluiting staat op vrijdag 20 september 22.00 uur en zal tot maandag 23 september 05.00 uur duren. De A10 Zuid richtingen Hengelo/Utrecht is dan dicht tot en met afrit S108 Oud Zuid/Buitenveldert. Weggebruikers kunnen omrijden via de A5 of via de A9.

Ook is de A10 West richting A10 Zuid dicht. Er wordt geadviseerd om om te rijden via de A4 en A9 of via de A10 Noord en A10 Oost. Wel blijft de A10 Zuid richting A4 Schiphol/Rotterdam open. Ook de oprit S108 vanaf de Amstelveenseweg naar de A10 Zuid blijft in beide richtingen open tijdens het weekend van 20 tot 23 september. 

De extra reistijd van de afsluitingen varieert van een uur tot aan een half uur vertraging. Voor actuele informatie tijdens de afsluitingen wordt geadviseerd om het reisadvies van de ANWB en Rijkswaterstaat in de gaten te houden. 

De Douane heeft in de nacht van 9 op 10 september in het Westelijk Havengebied twaalf kilo cocaïne gevonden in een schip dat uit Colombia kwam. Dat gebeurde nadat een 48-jarige Rotterdammer het schip op probeerde te komen. 

De Rotterdammer had een 'onwaarschijnlijk verhaal' over zijn aanwezigheid, schrijft Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD). Daarna werd hij aangehouden. Ook werd zijn telefoon in beslag genomen en de auto waarmee hij naar het haventerrein was gekomen. 

Met een speurhond is daarna op het schip gezocht. In een verlaagd plafond werden twaalf blokken cocaïne gevonden. De drugs zijn inmiddels vernietigd. 

Het schip werd vanwege de bestemming, bemanning of lading al als een 'risicoschip' voor de handel in drugs gezien. Dat soort schepen worden vaker gecontroleerd en er gelden extra veiligheidsmaatregelen. 

De Rotterdammer wordt vrijdag 13 september voorgeleid aan de rechter-commissaris van de rechtbank in Amsterdam.

Donderdagmorgen vond er wederom een debat plaats in de Amsterdamse politiek over de toekomst van Schiphol. In de raad is een overgrote meerderheid voor krimp bij de luchthaven. Maar als aandeelhouder (twintig procent) is de stad een roepende in de woestijn. Het nieuwe kabinet laat de krimpplannen niet doorgaan en ook de nieuwe ceo van Schiphol heeft een andere toon dan zijn voorganger. "Het is om te huilen", aldus GroenLinks-raadslid Van Pijpen.

"Bravo voor dit position paper over Schiphol van Amsterdam." Lovende woorden van raadslid Erik Schmit (D66) voor de koers van het college: opgeschreven in het Position Paper Schiphol 2024. De dertien pagina's samengevat: het aantal vluchten moet met een vijfde worden gereduceerd naar 400.000 en wat betreft Amsterdam komt er een nachtverbod tussen 23.00 en 07.00 uur. De stad moet als aandeelhouder een activistische toon gaan voeren, vindt wethouder Van Buren (PvdA).

Het vorige kabinet wilde ook flink krimpen, maar toen kwam daar het nieuwe kabinet Schoof. Geen 60.000 vluchten minder per jaar, maar slechts 15.000. Schmit: "Ik schrok wel dat de nieuwe minister Barry Madlener (PVV) de stekker trekt uit de krimp, het staat haaks op het position paper."

De grootste oppositiepartij VVD vindt ook dat Schiphol schoner en stiller moet, maar: "Daarna moet de luchthaven weer kunnen groeien", aldus Kune Burgers. "Schiphol brengt veel mensen met de wereld in verbinding. Een krimpbesluit heeft gevolgen voor de banen in Amsterdam. De VVD wil vooral schoner vliegen en betere treinverbindingen. Wij vinden de economie en werkgelegenheid belangrijk."

Verschillende partijen vroegen zich af of de VVD dan wil in de periode tussen nu en het moment dat er schonere en stillere vluchten zijn, maar daar gaf Burgers geen duidelijk antwoord op. Op de vraag van PvdA'er Namane over of er tot die tijd dan gekrompen moet worden zei de VVD'er: "Daarin heeft u ongelijk."

Jenneke van Pijpen (GroenLinks) sprak over greenwashing wat betreft de nieuwe geluidsarme vliegtuigen. "Het is om te huilen. We hebben nog een lange weg te gaan." Ze kreeg bijval van de wethouder. "Op papier werkt iets stillere vliegtuigen niet. Als je twee stofzuigers hebt en je zet er één uit, dan heb je nog steeds overlast", zei Van Buren.

Cas van Berkel (Ja21) verdedigde met hand en tand het belang van Schiphol en de ingeslagen weg van innovatie. Ook was hij kritisch op omwonenden die klagen. "50 procent van de klachten rondom Schiphol komt van één procent van de mensen." Volgens Van Berkel zijn de geluidsnormen in Nederland al veel strenger dan in andere landen. "Volgens mij is de PvdA pro-Europa, dus dan moeten we de overlast ook een beetje verdelen."

Het wel of niet instappen in een Vliegtuig vindt Ja21 een persoonlijke keuze. "Als mensen het klimaat belangrijk vinden, dan gaan ze vanzelf minder vliegen en krimpt Schiphol vanzelf."

Van Buren zei vorige week al dat ze teleurgesteld was in het nieuwe kabinet. Die woorden herhaalde ze vanmorgen. "Wij willen bijdragen met dit position paper aan een toekomstbestendige luchthaven. Bewoners krijgen niet waar ze recht op hebben: vermindering van de overlast. Ze voelen zich in de steek gelaten."

Eind augustus maakte Schiphol bekend miljarden euro's te willen gaan investeren in de luchthaven. In de media ontstond na de persconferentie van de nieuwe ceo het beeld dat er geen prioriteit meer gegeven gaat worden aan omwonenden, medewerkers of infrastructuur.

Gisteren belde de wethouder met voorzitter van de raad van commissarissen (RvC) van de luchthaven om onder andere hierover te praten. "Schiphol heeft mij bevestigd dat hun koers niet is gewijzigd. Daar ga ik natuurlijk op toezien. Ik voel en ervaar ook dat omwonenden zich in de steek gelaten voelen. Ze moeten uitstralen dat duurzaamheid en de buren belangrijk zijn."

Schmit (D66) vroeg daarop aan Van Buren of dan de uitspraken van de ceo niet moeten worden teruggenomen. "Ik heb daar wel iets over gezegd tegen de RvC. Als het een misverstand is in de media dat het goed is duidelijk te maken als Schiphol waar je voor staat."

De wethouder heeft binnenkort een afspraak met de nieuwe minister die verantwoordelijk is voor Schiphol om te praten over de toekomst van de luchthaven. Ook gaat ze snel naar Brussel om zoals ze zelf zei "op zoek te gaan" naar andere wethouders van Europese steden die ook pleiten voor krimp van de luchtvaartsector.

De Amsterdamse kunstenaar Peter Klashorst (67) is overleden. Hij leed al enige tijd aan lymfeklierkanker en raakte jaren geleden besmet met het hiv.

De Amsterdammer stond bekend om zijn erotische kunst en kleurrijke werk. In de jaren 80 maakte hij samen met Paul Blanca, Joost Zwagerman, Koos Dalstra en Rob Scholte deel uit van de Amsterdamse kunstenaarsscene. Hij richtte het kunstenaarscollectief 'After Nature' op, uit protest tegen abstracte expressionistische kunst en richtte zich op klassieke thema's als naaktportretten en landschappen.

In 1997 beschilderde hij de schuttingen rondom het Stedelijk Museum dat verbouwd werd. In de museumvijver dreven zijn naaktmodellen die hij vervolgens 'landschappelijk' verbeeldde.

Klashorst woonde en jarenlang in een van de tabakspanden in de Spuistraat die hij met andere kunstenaars gekraakt had en waar hij ook zijn atelier had. Bij de ontruiming van dat pand werd hij door agenten in 2015 opgepakt.

Eind jaren '90 woonde en werkte Klashorst jarenlang in Afrika, waar hij onder meer naaktportretten schilderde van vrouwen. In april 2000 belandde hij hiervoor in de gevangenis in Senegal en werd aangeklaagd wegens het aanzetten tot prostitutie. Hij wist uiteindelijk na drie weken uit de gevangenis te ontsnappen. Drie jaar later werd hij ook in Gambia opgepakt voor het maken van 'obscene schilderijen'.

Hieronder een aflevering van het AT5 programma Kort Amsterdams waarin Peter Klashorst zijn favoriete plek in Amsterdam laat zien: de Kalverstraat

De oorzaak van het overlijden is nog niet bekendgemaakt. Wel was bekend dat Klashorst besmet was met hiv en leed aan lymfeklierkanker. Zijn uitgever en vriend Jaap Holtapffel hem schreef op Facebook dat de kunstenaar in augustus in het AMC werd opgenomen. Afgelopen dinsdag werd hij naar de intensive care gebracht en woensdagavond overleed Klashorst.