Provincies maken zich zorgen over de financiën van gemeenten, die in 2026 minder geld krijgen van het Rijk. Gemeenten zelf spreken om die reden van een 'ravijnjaar'. Provincies, die toezicht houden, bereiden zich voor op eventuele gevolgen, onder meer door extra supervisie. Dat blijkt uit een rondvraag van de NOS en de regionale omroepen.

Gemeenten moeten het vanaf 2026 met in totaal 2,4 miljard euro minder doen, waardoor het lastiger wordt om sluitende begrotingen te maken. Provincies anticiperen door vroegtijdig contact te zoeken, vaker contact te hebben op ambtelijk niveau of "de vinger aan de pols te houden", laten woordvoerders weten.

Sommige provincies proberen nu al helder te krijgen in welke gemeenten er problemen worden verwacht. Zo verwacht de provincie Noord-Holland dat 35 van de 44 gemeenten voor een "grote financiële uitdaging" staan om de begroting in 2026 structureel sluitend te krijgen.

Op basis van de huidige gemeentebegrotingen voorziet Gelderland dat er straks in 21 gemeenten in de provincie tekorten zijn. "Met boekhoudkundige maatregelen zal het niet meer lukken zulke gaten te dichten." Gelderland telt 51 gemeenten.

De meeste provincies vinden het te vroeg om nu al te speculeren over het toepassen van "preventief financieel toezicht" bij gemeenten, zoals de verscherpte vorm van toezicht heet. Maar de provincie Noord-Holland verwacht nu al dat dat vanaf volgend jaar wel nodig zal zijn.

Fulltime-ambtenaar extra

Alle provincies bereiden zich dus nu al voor op volgend jaar door dit jaar intensiever contact te houden met gemeenten. Zo zegt Friesland: "De gemeenten met de grootste tekorten volgen wij dit jaar wat intensiever, door vaker ambtelijk contact."

Zuid-Holland zal "vroegtijdig met de gemeenten in contact treden om problemen in een vroeg stadium te signaleren". Flevoland zegt dat gemeenten die meer risico lopen, (tijdig) meer aandacht krijgen. Utrecht spreekt van "proactief toezicht". Eén provincie, Overijssel, heeft iemand fulltime aangenomen om extra supervisie te geven.

Brandbrief

Bij sommige projecten, zoals infrastructuur en woningbouw, is sprake van cofinanciering door het Rijk, gemeenten en provincies. Drie provincies zien nu al terughoudendheid bij cofinanciering bij toekomstige projecten. Het gaat om Utrecht, Noord-Holland en Flevoland.

Zo zegt Flevoland desgevraagd dat gemeenten bij dat soort projecten "een stuk voorzichtiger zijn met het toezeggen van bijdragen met het ravijnjaar in zicht". Utrecht laat weten dat "de discussies over bijdragen moeilijker zijn".

Limburg is met oog op de financiële toekomst van gemeenten begonnen met het project GUN, Gemeentelijke Uitvoeringskracht Nieuwe Stijl. Concreet betekent het dat de gedeputeerde een-op-een-gesprekken voert met de burgemeesters, wethouders financiën en gemeentesecretarissen van alle 31 Limburgse gemeenten.

"Dit met als doel om op te halen waar de pijnpunten liggen en waar we als provincie bij kunnen helpen. Een groot gedeelte van deze gesprekken heeft al plaatsgevonden", laat Limburg weten.

Utrecht gooide het samen met de gemeenten over een andere boeg. De 23 gemeenten daar en de provincie stuurden deze week een brandbrief aan de Tweede Kamer. Daarin waarschuwen ze dat ze belangrijke taken zoals jeugdzorg en woningbouw onvoldoende kunnen uitvoeren als de geplande bezuinigingen vanuit het Rijk doorgaan.

Meedenken

De gemeenten nemen nu al maatregelen om zich voor te bereiden op dat zogenoemde ravijnjaar. Zo heeft de gemeente Meierijstad (Noord-Brabant) een lijst met 132 bezuinigingsvoorstellen gepubliceerd om de begroting tussen 2026 en 2029 sluitend te krijgen.

Zeker vijf gemeenten vragen hun inwoners om mee te denken over waar zij op moeten bezuinigen, bleek uit een rondgang van de NOS.

Een gewaarschuwd mens telt voor twee. En dus zeggen NAVO-diplomaten "op alles" voorbereid te zijn bij het eerste bezoek van de Amerikaanse minister Rubio van Buitenlandse Zaken vandaag en morgen aan het hoofdkwartier in Brussel.

Onderwerpen op de agenda: voorbereiden van de NAVO-top eind juni in Den Haag en de oorlog in Oekraïne. Maar misschien wel het belangrijkste thema staat niet op de formele agenda: de toekomst van de relatie tussen de Amerikanen en de andere bondgenoten.

Zeven weken geleden waren uitspraken van Rubio's collega Hegseth de aanleiding voor het begin van een vertrouwensbreuk tussen de Verenigde Staten en de niet-Amerikaanse leden van de militaire alliantie.

Spanning binnen NAVO

Hegseths boodschap dat de Europese NAVO-leden en Canada veel meer voor hun eigen verdediging moeten gaan betalen, wordt door iedereen beaamd. Het was vooral de manier waarop de minister zijn collega's de les las die de bondgenoten schokte.

De minister van Defensie stelde plompverloren dat Oekraïne geen NAVO-lid kon worden, terwijl de alliantie het land vorige zomer nog beloofde dat het op een "onomkeerbaar" pad naar lidmaatschap zit. Ook bleek dat president Trump zonder enig overleg met de bondgenoten met de Russische president Poetin had gebeld.

Inmiddels lijken de diplomaten allemaal een spoedcursus 'omgaan met Trump' te hebben gevolgd. Want er klinken opvallend veel positieve en geruststellende woorden over het bezoek van Marco Rubio, hoewel in de wandelgangen niet ontkend wordt dat er "veel spanning" binnen de NAVO is.

Zorgen over intenties VS

Voor die spanning is alle aanleiding. De afgelopen weken ontstond twijfel over de Amerikaanse betrokkenheid bij de alliantie. President Trump herhaalt keer op keer dat hij Groenland wil "hebben", het autonome stuk van NAVO-lid Denemarken. De Groenlanders en de Denen verzetten zich daar fel tegen.

"De toon van de boodschap waarderen we niet", zei de Deense minister van Buitenlandse Zaken Rasmussen deze week op X. "Zo praat je niet tegen trouwe bondgenoten." De Financial Times meldt dat Rubio in de marge van de top ook een aparte afspraak heeft met Rasmussen om het over Groenland te hebben.

Trumps uitlatingen roepen de vraag op wat artikel 5 nog waard is, het fundament onder de militaire alliantie dat bepaalt dat landen elkaar te hulp schieten als een van hen wordt aangevallen. Mark Rutte, secretaris-generaal van de NAVO herhaalt keer op keer dat dit artikel volledig overeind staat. Maar dat de toewijding van de Verenigde Staten zo wordt benadrukt, laat zien dat er wel degelijk zorgen bestaan over de Amerikaanse intenties.

Militairen terugtrekken

Afgelopen weken meldden verschillende media dat de sterkste bondgenoot zou overwegen de NAVO-commandant, traditioneel een Amerikaan, te vervangen door een Europeaan. Dat zou "dramatische" gevolgen hebben, zeggen diplomaten, die erop wijzen dat zij "geen enkele aanwijzing" hebben dat zoiets "snel" staat te gebeuren.

Ook duiken berichten op dat de Verenigde Staten na dit jaar willen stoppen met het meedoen aan NAVO-oefeningen. En dan is er nog de mogelijkheid dat de Amerikanen een deel van hun 100.000 militairen die gelegerd zijn in Europa terug gaan trekken.

"Het ligt in de lijn der verwachting dat dit binnen een jaar gebeurt", zeggen betrokkenen. "Daar moeten we niet paniekerig over doen." Ze kunnen alleen maar hopen dat de aankondiging van de terugtrekking georganiseerd verloopt "en niet via een bericht op X waarin aangekondigd wordt dat een divisie verdwijnt".

Het is tekenend voor de sfeer binnen het bondgenootschap. De ijskoude ontvangst van de Oekraïense president Zelensky in het Witte Huis leidde tot onthutste reacties. En ook Signal-gate, waarin vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering zich denigrerend uitlieten over Europa, wekte niet bepaald vertrouwen. Meerdere landen werken inmiddels aan een langeretermijnplan voor een NAVO zónder de VS, schreef de Financial Times.

Afgrijselijk lelijke deal

Maar voorlopig kán het bondgenootschap helemaal niet zonder de VS, al zouden ze willen. Decennialang bezuinigden de Europese landen op defensie, in Nederland was oud-premier Rutte er grotendeels verantwoordelijk voor. Uitgerekend hij roept nu, samen met president Trump, het hardst dat de defensie-uitgaven sterk omhoog moeten.

Op het hoofdkwartier wordt daar vandaag opnieuw over gesproken, net als over Oekraïne. Onder de niet-Amerikaanse NAVO-leden is nervositeit over de uitkomst van gesprekken tussen Washington en Moskou over een einde aan de oorlog in Oekraïne. Ingewijden zijn bang voor een "afgrijselijk lelijke deal" over de hoofden van de Oekraïners en de Europeanen, waarbij veel concessies gedaan worden aan de Russen.

Voorlopig lijkt van een staakt-het-vuren nog geen sprake. Toch noemen diplomaten het nu al "niet acceptabel" als in zo'n deal komt te staan dat Oekraïne nooit NAVO-lid mag worden en neutraal moet blijven. Of dat NAVO-troepen uit de oostelijke lidstaten moeten verdwijnen en door Rusland geannexeerde Oekraïense gebieden erkend worden. "Wij gaan niet 'München 1938' uitvoeren', klinkt het vastberaden, met een verwijzing naar de beruchte deal van westerse landen met nazi-Duitsland.

Van Rubio worden vandaag en morgen geen verrassingen verwacht. Maar veel illusies hebben diplomaten niet. "Het zou de komende tijd ook best eens nóg erger kunnen worden."

Het team van de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Michael Waltz heeft ten minste twintig groepsgesprekken in de chatapp Signal opgezet over gevoelige onderwerpen, zoals de oorlog in Oekraïne of Gaza. Dat meldt het Amerikaanse nieuwsplatform Politico op basis gesprekken met vier mensen die zelf aan zo'n gesprek deelnamen.

Halverwege vorige maand werd een journalist onverwachts toegevoegd aan zo'n chatgesprek waarin een Amerikaanse aanval op Jemen werd gecoördineerd. In dat gesprek zaten ook vicepresident JD Vance en defensieminister Pete Hegseth. De journalist kon meelezen hoe de hooggeplaatste functionarissen spraken over de aanval.

Nu blijkt dat Waltz de app veel vaker gebruikt voor het bespreken van veiligheidszaken. Volgens Politico zijn er chatgesprekken bekend over Oekraïne, China, Gaza, het Midden-Oosten, Afrika en Europa.

'Heel normaal'

"Het was heel normaal om chatgesprekken te houden over een bepaald onderwerp op het gebied van nationale veiligheid", zegt een van de mensen die in zo'n gesprek zat. De andere leden waren vooral mensen uit het kabinet of hooggeplaatste stafleden.

Het is onbekend of in de gesprekken ook vertrouwelijke informatie is gedeeld. Wel zou het gaan om gevoelige informatie. Volgens een woordvoerder van de nationale veiligheidsraad is Signal toegestaan op toestellen binnen de Amerikaanse overheid, maar is het niet de bedoeling dat er vertrouwelijke informatie in gedeeld wordt.

Mogelijk kan de onthulling van Politico voor nieuwe problemen zorgen voor Waltz, stelt persbureau AP. Zowel binnen als buiten de regering was er kritiek op de veiligheidsadviseur. De Amerikaanse president Trump heeft Waltz tot nu toe altijd gesteund.

De EU wil in gesprek met de VS over de importheffing van 20 procent op producten uit Europa, die gisteravond (Nederlandse tijd) werd aangekondigd. Ook worden er tegenmaatregelen voorbereid, mochten die gesprekken niets opleveren.

"Dit is een grote klap voor de wereldeconomie", zei EU-voorzitter Von der Leyen vanochtend in haar eerste reactie op het besluit. Ze waarschuwt voor de gevolgen voor miljoenen mensen als Trump zijn plannen doorzet. "Ik weet dat velen van jullie teleurgesteld zijn in onze oude bondgenoot."

Wat de tegenmaatregelen kunnen zijn, maakte Von der Leyen niet bekend.

Handelsoorlog

Afgelopen nacht is er vooralsnog voorzichtig gereageerd op het besluit van Trump, die voor producten uit alle landen minimaal 10 procent aan importheffingen wil rekenen. Tot dusver is er voornamelijk opgeroepen tot kalmte en gewaarschuwd voor een handelsoorlog, waarbij er over en weer tarieven aan elkaar worden opgelegd - wat kan leiden tot hogere consumentenprijzen.

"We willen geen handelsoorlog, we willen onze weg terugvinden naar handel en samenwerking met de VS, zodat de mensen in onze landen van een beter leven kunnen genieten", zei de Zweedse premier Kristersson gisteravond.

De Italiaanse premier Meloni sloot zich daar bij aan. "We zullen er alles aan doen om te werken aan een overeenkomst met de Verenigde Staten, met als doel een handelsoorlog te vermijden die het Westen onvermijdelijk zou verzwakken ten gunste van andere wereldspelers."

Wat betekenen de importheffingen voor Europa? In de onderstaande video leggen we het je uit:

Het Verenigd Koninkrijk, dat met een heffing van 10 procent het minst wordt getroffen, hoopt net als de EU op een deal met de VS. "De VS is ons trouwste bondgenoot, dus onze benadering is om kalm te blijven", zegt de Britse minister van Buitenlandse Zaken. "Niemand wil een handelsoorlog en onze bedoeling blijft een deal te sluiten."

China

Producten uit China worden straks met 34 procent extra heffing belast, heeft Trump aangekondigd. Dat land heeft er inmiddels bij de VS op aangedrongen onmiddellijk te stoppen met de importheffingen.

Volgens het ministerie van Handel moeten geschillen met handelspartners met 'gelijkwaardige gesprekken' worden opgelost. "China verzet zich hier fel tegen en zal resoluut tegenmaatregelen nemen om zijn rechten en belangen te beschermen", valt te lezen in een verklaring.

Australië heeft aangekondigd niet met tegenmaatregelen te zullen komen, maar premier Albanese sprak wel zijn teleurstelling uit. "Dit is niet het gedrag van een vriend. De beslissing van vandaag zal de onzekerheid in de wereldeconomie vergroten en de kosten voor Amerikaanse huishoudens opdrijven."

Tegenmaatregelen

Canada en Mexico, de buurlanden van de VS, krijgen geen nieuwe heffingen opgelegd. Wel worden de eerder aangekondigde tarieven van 25 procent van kracht. De Canadese premier Carney zegt met tegenmaatregelen te komen. "We gaan onze werknemers beschermen en we gaan de sterkste economie in de G7 opbouwen." Mexico komt later vandaag met een reactie.

Ook vanuit Den Haag klinken waarschuwingen voor een handelsoorlog. Frans Timmermans, fractievoorzitter van GroenLinks/PvdA, wil dat Europa met tegenmaatregelen komt als Trump zijn plannen doorzet. "Niemand in Europa wil een handelsoorlog. Want in zo'n oorlog heb je alleen maar verliezers", schrijft hij op X.

Dilan Yesilgöz (VVD) spreekt zich ook uit tegen de importtarieven. "Niemand is gebaat bij een handelsoorlog. Dat is schadelijk voor bedrijven en consumenten, in Europa maar ook in de VS zelf", schrijft de fractievoorzitter van de coalitiepartij. "Vrije, gelijkwaardige handel is de basis van onze Westerse samenleving. Belangrijkste opdracht voor ons is om ervoor te zorgen dat onze eigen economie zo onafhankelijk mogelijk is."

Impact

De aankondiging van Trump zal veel landen raken, is de verwachting. Importeurs in de VS moeten straks op alle producten die ze binnenhalen minimaal 10 procent extra belasting betalen. Hiermee hoopt Trump het importeren van goederen minder aantrekkelijk te maken en de productie in eigen land te versterken.

Voor sommige landen gelden extra hoge importheffingen. Zo komt er een heffing van 20 procent op producten uit de Europese Unie en worden producten uit Vietnam of Cambodja met bijna 50 procent belast. Chinese producten worden 34 procent duurder.

De minimumheffing gaat zaterdag in, de rest volgende week woensdag.

In de buurt van Budel-Dorplein, op de grens van Noord-Brabant en Limburg, heeft vannacht een natuurbrand gewoed. De brand brak rond 22.00 uur uit en was een paar uur later onder controle. Inmiddels is de brand helemaal geblust.

De brandweer sloeg groot alarm vanwege de brand. Door de aanhoudende droogte en de harde wind verspreidde het vuur zich snel.

Bekijk hier beelden van de natuurbrand en het blussen:

Volgens een woordvoerder van de brandweer stond een stuk van enkele honderden meters lengte in brand. Een brandweerpeloton, bestaande uit zes blusvoertuigen, werd ingezet om de brand te blussen. Een tweede peloton stond daarnaast klaar, maar hoefde niet te worden ingezet.

Hoe de brand is ontstaan, is onbekend. Het vuur vormde geen bedreiging voor de bebouwde kom.

In bijna heel Nederland geldt een verhoogd risico op natuurbranden: vorige maand waren er naar schatting al meer dan 80 van dat soort branden.

Amerikaanse onderzoekers hebben nieuwe aanwijzingen gevonden dat een gordelroosvaccinatie de kans op dementie kan verkleinen. De onderzoekers bekeken medische dossiers van ruim 280.000 ouderen.

Daaruit bleek dat ouderen die een vaccinatie met Zostavax kregen, binnen zeven jaar na de prik 20 procent minder vaak de diagnose dementie kregen dan ouderen die het vaccin niet hadden gekregen.

Voor het onderzoek werd gebruikgemaakt van een vaccinatieplan dat meer dan tien jaar geleden in Wales plaatsvond. Volgens nationaal beleid kwamen ouderen die op of na 2 september 1933 geboren waren, vanaf 1 september 2013 in aanmerking voor de inenting.

Door dit beleid ontstond er een natuurlijk experiment. Ouderen werden door het beleid automatisch in twee groepen verdeeld. Onderzoekers vergeleken individuen die een week na elkaar geboren waren: iets meer dan 52 procent werd geboren na de vaccinatiedatum, de andere groep ervoor.

"Degenen die een week voor 2 september 1933 zijn geboren, verschillen waarschijnlijk zeer weinig van degenen die een week later werden geboren," schrijven de onderzoekers in het wetenschapsblad Nature.

Verlaagde kans op dementie

Het onderzoek hield rekening met het feit dat niet alle ouderen geboren na 2 september 1933 het vaccin hebben gekregen. Volgens de cijfers hadden ouderen die de vaccinatie kregen 20 procent minder kans om dementie te krijgen. Bij vrouwen waren de effecten sterker.

"Voor het eerst kunnen we met meer zekerheid stellen dat het Zostavax-vaccin de kans op dementie verlaagt," zegt de Britse hoogleraar epidemiologie Pascal Geldsetzer tegen de Britse krant The Guardian. "Als er echt een causaal verband is, is dit een enorm belangrijke bevinding."

Verband onduidelijk

Het is niet de eerste keer dat het Zostavax-vaccin in verband wordt gebracht met een verlaagd risico op dementie. Toen het voor het eerst werd toegediend in de VS in 2006, wezen meerdere onderzoeken er al op dat gevaccineerden minder vaak dementie ontwikkelden.

Onderzoekers van de universiteit van Oxford in Engeland ontdekten vorig jaar dat een nieuwere variant van het vaccin, Shingrix, een sterker effect had.

Het is onduidelijk hoe het vaccin zou beschermen tegen de ontwikkeling van de hersenziekte. Anupam Jena, hoogleraar aan Harvard, schrijft in Nature: "De bevindingen zijn heel bijzonder." Het vaccin zou een goedkoop middel kunnen zijn, dat veel breder kan worden ingezet dan waar het eigenlijk voor bedoeld was.

Nederland

In Nederland hebben 310.000 mensen dementie, schrijft Alzheimer Nederland. 1 op de 5 mensen krijgt de ziekte, onder vrouwen is dat 1 op de 3. Naarmate je ouder wordt, wordt de kans op dementie groter.

Door de vergrijzing neemt het aantal mensen met dementie toe. Naar verwachting zullen in 2040 een half miljoen mensen in Nederland de ziekte hebben. Dementie is niet te genezen, maar met een goede behandeling wel te vertragen.

Hoofdonderzoeker Julia Dudley van het alzheimer-onderzoekscentrum in Engeland hoopt op nieuw onderzoek naar de werking van het vaccin tegen dementie. Dat zou mogelijk veel kunnen betekenen voor preventie van dementie en behandeling.

"Hoewel eerdere onderzoeken een verband suggereerden, laat dit onderzoek sterker bewijs zien, met een groter voordeel voor vrouwen", aldus Dudley tegen The Guardian.

De VS komt met een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie. Dat heeft president Trump bekendgemaakt in een toespraak in de tuin van het Witte Huis.

Voor alle landen wereldwijd komt een minimumheffing op de import naar de VS van 10 procent, en voor diverse landen is dat percentage fors hoger. De minimumheffing gaat zaterdag in, de rest volgende week woensdag.

'Gelijktrekken'

Trump voert de heffingen in, omdat volgens hem andere landen Amerikaanse producten belasten. Hij noemde hierbij als voorbeeld de btw. Die belasting geldt in Europa overigens op alle producten, niet alleen Amerikaanse.

Trump spreekt van het gelijktrekken van tarieven. Elke heffing of belasting die wordt geheven op Amerikaanse producten in het buitenland wordt volgens de president nu aangepakt. "Ze doen het ons aan, dus we gaan het terugdoen."

Trump hield een bord omhoog met alle landen waartegen algemene importheffingen worden ingesteld:

Opvallend genoeg staan Canada en Mexico niet op de lijst met landen die te maken krijgen met de hogere importheffingen. Later maakte het Witte Huis bekend dat de eerder aangekondigde tarieven van 25 procent voor de twee buurlanden, die twee keer werden uitgesteld, nu toch worden ingevoerd.

Voor sommige landen is het percentage fors hoger dan voor de EU. Zo kan Taiwan op een tarief van 32 procent rekenen voor de export naar de VS, Vietnam kan zelfs 46 procent tegemoet zien. Voor China wordt dat 34 procent, boven op de 20 procent die Trump eerder al oplegde aan het land.

Voor het Verenigd Koninkrijk gaat juist het laagste tarief van 10 procent gelden. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld Australië, Brazilië en Turkije.

De president had vorige week al aangekondigd dat er heffingen van 25 procent zouden komen op auto's uit het buitenland, en dat bevestigde hij nog eens. Die importheffingen gaan morgen (Amerikaanse tijd) in. De eerder ingevoerde tarieven op staal en aluminium blijven van kracht en worden niet verhoogd.

Met het doorzetten van deze importheffingen wil Trump het aantrekkelijker maken om in de VS te produceren. Volgens hem heeft het land de afgelopen decennia te veel fabrieken naar het buitenland laten vertrekken en zijn er daardoor veel banen verloren gegaan. Door nu producten uit het buitenland veel duurder te maken kan dit worden hersteld, is het idee.

Twijfels

Economen betwisten dat Trumps agressieve heffingenstrategie de VS voordeel oplevert, maar vrezen juist dat ze de VS in een recessie storten. Ook in zijn eerste termijn als president had hij zulke heffingen ingevoerd, maar de kosten van tarieven op staal kwamen bijvoorbeeld vooral bij Amerikaanse autokopers terecht. Verschillende landen reageren ook nu weer op het Amerikaanse protectionisme door zelf importheffingen tegen de VS te verhogen.

Voorafgaand aan zijn toespraak had Trump deze dag al omgedoopt tot 'Bevrijdingsdag'. Hij werd toegejuicht toen hij die term weer gebruikte. "Deze dag zal voortleven als de wedergeboorte van de Amerikaanse industrie. We gaan de VS weer rijk maken."

Al sinds zijn inauguratie in januari heeft Trump gedreigd met importheffingen. Hij heeft al eens nieuwe tarieven aangekondigd, maar stelde ze daarna ook weer geheel of gedeeltelijk uit. Tot vandaag zijn alleen de heffingen van 25 procent op staal en aluminium en 20 procent op alle goederen uit China daadwerkelijk van kracht geworden. Daar komt nu dus verandering in.

Deze wispelturigheid leidde de afgelopen maanden tot onzekerheid bij bedrijven binnen en buiten de VS. Tot de toespraak van Trump vanavond (Nederlandse tijd) wisten veel bedrijven niet of zij getroffen zouden worden door de nieuwe heffingen.

Is de handelsbalans tussen Europa en de VS wel zo oneerlijk?

De gemeente Utrecht kan voortaan informatie opvragen bij Duitse gevangenissen over Utrechtse gevangenen die in dat land een plofkraak hebben uitgevoerd. Het moet daardoor duidelijk worden wanneer de veroordeelde vrijkomt, zodat in Nederland een begeleidingstraject kan worden opgestart.

"Aan de ene kant moet je mensen straffen die over de schreef gaan", zegt burgemeester Dijksma. "Maar ze komen meestal niet beter uit de gevangenis dan ze erin gingen." Met een-op-een-begeleiding krijgen ex-gevangenen meer perspectief, verwacht ze. "We begeleiden ze ook om te voorkomen dat ze weer in oude fouten vervallen."

Bankbiljetten onbruikbaar

Opvallend vaak komen plofkrakers in Duitsland uit Utrecht en Amsterdam. De meest recente cijfers van het Bundeskriminalambt, de federale recherche in Duitsland, gaan over 2023. Toen kwamen 160 van de 201 plofkraakverdachten uit Nederland.

Veel Nederlandse plofkraakbendes wijken uit naar Duitsland, omdat maatregelen in Nederland de kans op een succesvolle plofkraak hebben verkleind. Zo zijn buitgemaakte bankbiljetten vaak onbruikbaar doordat ze na een explosie automatisch aan elkaar worden gelijmd.

De buurlanden werken al langer samen om dat aan te pakken, maar het uitwisselen van informatie over de afloop van een celstraf is nieuw.

Meer misdrijven

Vooral in de deelstaat Noordrijn-Westfalen, die aan Nederland grenst, komen veel plofkraken van Nederlanders voor. Minister van Justitie Limbach werkt graag mee aan het uitwisselen van de informatie. "Toen we veel plofkraken hadden sloten meer banken de pinautomaten. Daarom is het heel belangrijk voor ons om deze vorm van criminaliteit te stoppen", zegt hij. In Duitsland is het nog heel gebruikelijk om in winkels contant af te rekenen.

De plofkraak is vaak niet de enige misdaad die daders begaan, zegt Cecile Kosterman van de politie Midden-Nederland tegen RTV Utrecht. "Daders scheuren met een volgeladen achterbak van Duitsland naar huis", zegt ze. "Het is een risico om hard te rijden op de snelweg. We hebben daardoor ook in Nederland dodelijke slachtoffers gehad."

Volgens Kosterman worden de explosieven vaak in garageboxen bewaard waar ook mensen boven wonen. Bovendien wordt na een plofkraak illegaal geld in omloop gebracht in de maatschappij. "Daarmee stellen we ons land beschikbaar om wit te wassen, en dat wil je natuurlijk niet."

Beeldbellen

Vandaag diende Dijksma het eerste informatieverzoek in. De begeleiding verschilt per persoon. Het kan bijvoorbeeld gaan om fysieke bezoeken, beeldbellen of contact via het netwerk van de gedetineerde. Het is voor de gevangenen niet verplicht om de hulp van de gemeente aan te nemen.

Een bijeenkomst over de komst van een nieuw asielzoekerscentrum in de Brabantse gemeente Best is voortijdig afgebroken nadat er een protest was uitgebroken.

In sporthal Naastenbest waren zo'n vierhonderd mensen aanwezig. Buiten stonden actievoerders die meermaals probeerden het pand te betreden, meldt een woordvoerder van de politie. "Ze zijn via verschillende ingangen ook binnen geweest, maar werden elke keer weer naar buiten gedirigeerd."

Voor de sporthal waar de bijeenkomst was werd vuurwerk afgestoken:

Volgens Omroep Brabant probeerden mensen die bij de informatiebijeenkomst waren ook van binnenuit de toegangsdeur te openen voor actievoerders van buiten. De regionale omroep schrijft dat wethouder Dijkhoff (Financiën) dat wist te voorkomen.

Vuurwerk afgestoken

Toen de sfeer behalve buiten ook binnen onrustig werd, besloot de burgemeester de bijeenkomst te beëindigen en alle aanwezigen te laten vertrekken. Zij werden door de aanwezige politie naar buiten geëscorteerd.

Op dat moment "gingen dus meer deuren open", zegt de woordvoerder, en kwam er "meer druk op" van buitenaf om binnen te komen. "Het heeft elkaar gekruist", zegt hij. "Daardoor is het onrustig geworden."

Er werd vuurwerk afgestoken in het gebouw en er werd met eieren gegooid. Volgens Omroep Brabant werd ook buiten een vuurwerkbom afgestoken, maar dat kan de politiewoordvoerder niet bevestigen. Wel weet hij dat in ieder geval één persoon is aangehouden voor het afsteken van vuurwerk.

Bedreigd

De burgemeester en aanwezige wethouders werden bedreigd door actievoerders, maar ook zij hebben de sporthal veilig kunnen verlaten. Volgens de politiewoordvoerder is de rust inmiddels weergekeerd.

De protesten richten zich tegen plannen van de gemeente om maximaal 192 asielzoekers op te vangen op een locatie aan de Hooiweg in Best.

De populaire Britse rockband Muse heeft een concert in Istanbul afgezegd na druk van demonstranten die gekant zijn tegen president Erdogan. Ook hebben studenten opgeroepen om bedrijven te boycotten die banden hebben met het Turkse regime.

Muse, bekend om concerten op enorme schaal met veel decorstukken en lichteffecten, zou op 11 juni optreden op een groot festivalterrein in de stad. Fans hadden echter hun ongenoegen geuit omdat bij het concert het bedrijf DBL Entertainment van concertpromotor Abdülkadir Özkan betrokken was. Die ondernemer heeft zich kritisch uitgelaten over demonstranten.

Op sociale media veroordeelde hij een schermutseling in een vestiging van de grote koffieketen EspressoLab in Istanbul. Die wordt geboycot door mensen die demonstreren tegen de arrestatie van burgemeester Imamoglu van Istanbul.

Zij stellen dat de keten zijn omvang dankt aan overheidssteun. In de vestiging was een vechtpartij tussen Erdogan-aanhangers en Imamoglu-aanhangers uitgebroken. Özkan sprak op X over "agressie tegenover de hoofdstad" en noemde het "een daad van hoogverraad".

Hoewel hij later stelde dat hij het recht om te demonstreren respecteert en beweerde dat er sprake was van een misverstand, was het hek al van de dam: veel mensen riepen artiesten op om niet meer met Özkans bedrijf te werken.

Ook Muse heeft daar gehoor aan gegeven: "Na zorgvuldige afweging en gehoord de feedback en zorgen van onze fans, hebben we besloten onze show in Istanbul uit te stellen tot 2026 zodat we zeker weten dat DBL Entertainment er niet meer bij betrokken is."

Hoogspanning

Turkije staat onder hoogspanning na de arrestatie van Imamoglu. Die wil het in 2028 opnemen tegen president Erdogan namens oppositiepartij CHP. Zijn aanhangers zijn ervan overtuigd dat zijn arrestatie politiek gemotiveerd is en ook Nederland en de Europese Unie hebben hun erover zorgen geuit.

Het oppakken van Imamoglu heeft geleid tot grote protesten in het hele land, waarbij de politie hard ingreep en waarbij meer dan 1800 mensen zijn opgepakt. Uit onvrede publiceerde de CHP een lijst met bedrijven die volgens hen nauw samenwerken met de regering en riep op die te boycotten.

Couppoging

Onder deze bedrijven zijn dus onder meer koffieketen EspressoLab en winkels van mediabedrijf Turkuvaz Group. Studenten die de CHP steunen gaven hier gehoor aan en hadden vandaag uitgeroepen tot een dag waarop geen producten van deze bedrijven gekocht mochten worden.

De regering is ontstemd over de oproep van de CHP. De minister van Binnenlandse Zaken sprak over "sabotage" en een "couppoging tegen onze economie". Zijn collega van Handel raadde bedrijven die schade lijden aan om die te verhalen op degenen die tot de boycot hebben opgeroepen.

In België heeft een Canadees gezin bijna 100 kilo cocaïne gevonden in het camperbusje dat ze van Uruguay naar de haven van Antwerpen hadden laten verschepen. Dat melden Belgische media. Het gezin is op wereldreis en was zelf met het vliegtuig overgekomen.

De drugs kwamen vorige week vrijdag aan het licht toen de toeristen stopten bij een tankstation en de camper inspecteerden. Opeens bleken er tientallen met plastic omwikkelde blokken in de kofferruimte te liggen.

Het tankstation waar de Canadezen de ontdekking deden, wordt vaak bezocht door politieagenten die pauze hebben. Ook nu waren ze in de buurt. "De toeristen hebben de agenten aangesproken. Die zagen dat het waarschijnlijk om cocaïne ging", zegt een woordvoerder van het parket in Antwerpen tegen de VRT.

Andere camper gehuurd

"Vervolgens hebben ze de toeristen weggebracht. Enerzijds uit veiligheid, anderzijds ook om ze te verhoren." Er zijn geen aanwijzingen dat het gezin iets met de drugssmokkel te maken heeft.

Nadat ze een verklaring hadden afgelegd mochten ze hun reis vervolgen. Het gezin heeft hiervoor een andere camper gehuurd. Ondertussen loopt een onderzoek naar de drugssmokkel en wie hiervoor verantwoordelijk is.

Is er iets nog typischer Amerikaans dan een goed glas bourbon? Als je die vraag stelt aan Brent Goodin, bourbonstoker uit Kentucky, dan is het antwoord volmondig nee. "Al helemaal niet als je het ook nog eens schenkt uit zo'n mooie fles als deze," vertelt Goodin enthousiast terwijl hij een fles op tafel zet met een dop in de vorm van een zeearend. "Dit schreeuwt gewoon Amerika."

Het is precies de reden waarom de Europese Unie overweegt om deze variant van whiskey zwaar te gaan belasten met invoerheffingen. Het is een strafmaatregel in antwoord op de handelsoorlog van Trump.

Liefde voor bourbon én Trump

Daarvoor betalen ze in Kentucky de prijs. Want als je weleens geniet van een glas bourbon, komt het drankje vrijwel zeker uit de "Bluegrass State". Toen Ierse en Schotse immigranten zich er in de 18e eeuw vestigden namen ze ook hun voorliefde voor whisky mee. Het basisingrediënt graan werd alleen vervangen door maïs, dat in de VS ruim voorhanden was.

Van alle bourbon die wereldwijd verkocht wordt, komt nog steeds 95 procent uit deze staat. Meer dan honderd stokerijen telt Kentucky, van groot tot klein. Vorig jaar gezamenlijk goed voor een omzet van negen miljard dollar. Bourbon betekent banen en het is bovendien een magneet voor toeristen.

Kentucky en bourbon vormen dus een perfecte blend. Dat gaat ook op voor de combinatie Trump en Kentucky. Afgelopen november kon hij hier op veel stemmen rekenen. Die steun is onverminderd en dat hoor je overal terug op straat, in de bar of in de bourbon-distilleerderijen.

Bourbonstokers blijven Trump steunen, zelfs nu zijn handelsbeleid indirect de lokale economie dreigt te raken:

Brent Goodin heeft bourbon in zijn genen zitten. "Mijn familie doet dit al sinds het jaar 1800." Samen met zijn drie zoons staat hij aan het hoofd van de distilleerderij Boundary Oak. "We produceren hier op ambachtelijke wijze zo'n vijf vaten per dag en sinds een tijdje produceren we ook voor de Europese markt."

Maar die verkoop ligt op het moment zo goed als stil. De onzekerheid over toekomstige invoerbelastingen leidt er nu al toe dat de bestellingen teruglopen. En dat terwijl de Europese markt juist belangrijk is voor de Amerikaanse producenten.

Het is een groeimarkt waar consumenten aan het warmlopen zijn voor sterke drank Made in the USA. Een welkome ontwikkeling, want de binnenlandse markt is verzadigd en er blijven om die reden te veel vaten op de plank liggen.

Geen Amerikaanse auto's

Grote producenten zoals Brown-Forman en Jack Daniels kondigden eerder al ontslagrondes aan. De gouverneur waarschuwt dat importtarieven een "verwoestend effect" kunnen hebben op de economie van Kentucky.

"Het gaat me waarschijnlijk geld kosten, maar ik denk uiteindelijk dat we het wel kunnen volhouden," vertelt Goodin, terwijl hij iets laat proeven uit een van de vele pruttelende vaten. President Trump rekent hij niet af op zijn beleid. "Ik geloof dat hij beter weet wat goed voor ons is dan wijzelf."

"Zelf ben ik ook in Europa geweest en toen is me opgevallen dat er helemaal geen Amerikaanse auto's bij jullie rondrijden. Het voelt gewoon alsof er iets niet klopt. Het is niet eerlijk."

Goodin is niet de enige die de rekening van de handelsoorlog nu al gepresenteerd krijgt. In de Bourbon Barrel Tavern in het historische deel van Elizabethtown vertelt Steve Smith over zijn grote passie. "Achter de bar hebben we meer dan vierhonderd soorten bourbon om uit te kiezen."

Met zijn passie voorziet hij ook in zijn levensonderhoud. Hij runt de bar en is mede-eigenaar van een exportbedrijf in bourbon. Smith heeft contact met de lokale producenten in Kentucky, zijn broer verzorgt de distributie vanuit Litouwen. "In Europa zien we de afgelopen tijd het enthousiasme voor bourbon groeien."

Ondanks de berichten blijft ook Smith optimistisch. "Ik heb er vertrouwen in dat het uiteindelijk wel losloopt. En misschien kunnen we op zoek naar andere afzetmarkten. Zoals India of Oekraïne."

Geduld

Ook Goodin blijft hoopvol over de toekomst. "Veel mensen steunen Trump omdat ze verandering willen. Hij is geen onredelijke man en hij zal ervoor zorgen dat iedereen hier uiteindelijk goed uit zal komen. Als er één eigenschap is die wij als bourbonstokers hebben, dan is het geduld. En dat komt nu heel goed van pas."

Vrouwenkledingketen Gerry Weber is failliet verklaard door de rechtbank in Amsterdam. Volgens de curator is er een "zeer reële kans op een doorstart van de Nederlandse tak van de winkelketen op korte termijn". De winkels blijven de komende zes weken nog open.

Het Duitse bedrijf is in ruim zestig landen actief, maar de modeketen zit al een tijd in zwaar weer. In Duitsland is de keten al failliet verklaard. Het proces om het bedrijf te verkopen is daar al verder.

Binnen dat proces kwamen volgens curator Marc van Zanten ook reële kopers voor de Nederlandse tak naar voren. Het gaat om "grote, serieuze en bekende partijen die in dezelfde markt opereren", aldus Van Zanten.

"Daarom hebben wij vandaag het faillissement aangevraagd om de verkoop te vergemakkelijken", aldus de curator. "Met de schuldenlast van Gerry Weber was een verkoop van de keten zonder faillissement niet mogelijk."

Winkels en personeel

De kledingketen heeft in totaal 38 winkels in Nederland en bijna 200 mensen in dienst. Het is de wens om de winkels operationeel te houden voor de koper, zegt Van Zanten. Dat zou de kans vergroten dat het merk nog in Nederland kan blijven bestaan.

De medewerkers zijn ontslagen, maar hebben een wettelijke opzegtermijn van zes weken, waarin zij werkzaam blijven in de winkels en op het hoofdkantoor. "We hebben ontzettend goed en ervaren personeel dat kennis heeft van de klanten van Gerry Weber", zegt Van Zanten. "Als we die moeten laten gaan, is dat zonde voor het merk."

De webshop is nog in de lucht, maar klanten kunnen geen bestellingen meer doen omdat het Duitse betaalsysteem niet meer actief is.

Elon Musk stopt volgens meerdere Amerikaanse media "in de komende weken" als regeringspartner en hoofd van DOGE, het adviesorgaan dat de opdracht heeft om de overheidsuitgaven terug te brengen.

Op het functioneren van Musk was van het begin af aan al veel kritiek, niet alleen uit Democratische hoek, maar ook van sommige Republikeinen. Zij hekelden dat de ondernemer een belangrijke rol als 'speciale overheidsmedewerker' binnen de overheid vertolkte, zonder dat hij officieel werd aangesteld of dat hij formeel verantwoording hoefde af te leggen.

Voor de functie van speciale overheidsmedewerker staat in principe een periode van 130 dagen. Voor Musk zou die termijn eind mei aflopen, maar aangenomen werd dat er daarna door Trump en zijn kabinet naar een manier zou worden gezocht om hem aan te houden.

Informelere rol

Volgens ingewijden die onder meer Politico en ABC News spraken is Trump nog steeds blij met Musk en DOGE, maar hebben de twee de afgelopen dagen besloten dat hij zich weer gaat richten op zijn bedrijven. Trump zou op een kabinetsvergadering op 24 maart al gesproken hebben over een mogelijk afscheid van Musk, die wel een informelere rol zou houden als adviseur.

Volgens sommige mensen die Politico sprak is er echter een groeiende frustratie over de onvoorspelbaarheid van de miljardair en zou hij worden gezien als een politiek risico voor de regering.

'Flauwekul'

Persvoorlichter van het Witte Huis Karoline Leavitt doet op X het nieuws over het vertrek van Musk af als "flauwekul" (garbage). "Elon Musk en president Trump hebben beiden in het openbaar al gezegd dat Elon zou vertrekken als speciale overheidsmedewerker nadat zijn geweldige werk bij DOGE voltooid zou zijn."

Trump zelf hintte maandag al op een vertrek van Musk, hoewel hij toen nog niet sprak over een mogelijke datum. "Ik vind hem geweldig", zei Trump tegen aanwezige pers. "Maar hij heeft ook een groot bedrijf te runnen. En dus moet hij op gegeven moment teruggaan. Dat wil hij", stelde de president.

Verkiezingen gekocht

Het nieuws komt kort nadat een conservatieve rechter in de staat Wisconsin de verkiezingen voor het hoogste gerechtshof van de staat verloor. Musk stak vele miljoenen in de campagne van deze rechter, Brad Schimel.

De miljardair gaf geld aan kiezers die op hem zouden stemmen, maar desondanks won de progressieve Susan Crawford met 54 procent van de stemmen. De Democraten voerden specifiek campagne tegen het optreden van Musk, die zij afschilderden als miljardair die verkiezingen heeft gekocht.

Sinds januari is de verkoop van Musks autobedrijf Tesla sterk afgenomen. Behalve met toenemende concurrentie vanuit China heeft dat volgens sommige analisten ook te maken met 'Tesla-schaamte': mensen zouden minder snel geneigd zijn een auto te kopen van een merk waarvan de eigenaar zo'n grote rol speelt in de regering-Trump.

Op de beurs in New York werd het nieuws van het mogelijke vertrek van Musk uit de regering, en dus een terugkeer naar zijn bedrijven, goed onthaald. Kort na het bericht van Politico steeg de waarde van het aandeel van Tesla meer dan 5 procent.

Het GVB wil volgend jaar met name het tramnetwerk flink veranderen. Zo krijgen verschillende lijnen andere routes en verdwijnt tram 3 volledig. Wethouder Melanie van der Horst (Vervoer) is positief over een deel de plannen, maar vraagt tegelijkertijd ook om een aantal wijzigingen. 

De plannen van het GVB zijn nog een concept. Het document is vandaag gepubliceerd. Als de plannen doorgaan, gaan de wijzigingen eind maart 2026 in.

"De wijzigingen van het tramnet als geheel zien we, alles afwegende, als een positieve ontwikkeling 
voor de stad", schrijft Van der Horst. Maar ze is dus ook kritisch: "We zien dat de voorgestelde wijzigingen in het tramlijnennet fors zijn en erkennen dat dit voor een deel van de bewoners en bezoekers van de stad leidt tot een langere reis of overstappen."

Zo wijst Van der Horst erop dat de Ferdinand Bolstraat volgens deze plannen niet meer wordt bediend door de tram. "Terwijl tijdens de aanleg van de Rode Loper veel is geïnvesteerd in een openbare ruimte met ruimte voor de tram. Dit is een verslechtering van de fijnmazigheid en met name een knelpunt voor ouderen en mensen met een beperking, voor wie metrostation de Pijp niet altijd even toegankelijk is." 

De wethouder zegt ook dat er goed gekeken moet worden of de infrastructuur en verkeerslichten het grote aantal trams aankunnen. "Zo rijden er straks in totaal 36 trams per uur via de kruising Boelelaan/ Buitenveldertselaan, waar ook veel fietsers en voetgangers oversteken. Het is van belang goed door te rekenen of dit überhaupt kan, en of het wenselijk is. " 

Van der Horst heeft de verschillende stadsdeelbestuurders ook gevraagd om op de plannen te reageren. Ook zullen raadsleden er nog over debatteren. Het definitieve Jaarplan moet op 11 juli 2025 door de Vervoerregio Amsterdam, een samenwerkingsverband tussen Amsterdam en omliggende gemeenten over vervoer, worden. Eind maart 2026 zal de nieuwe dienstregeling dan in moeten gaan. 

Formeel is het overigens nog niet zeker dat het GVB de komende jaren het openbaar vervoer blijft verzorgen. Gisteren meldde AT5 dat het vervoerbedrijf en de gemeente nog een paar maanden extra hebben genomen om er samen uit te komen. Wethouder Van der Horst zegt wel het vertrouwen te hebben dat het goed komt. 

De politie heeft in de nacht van zaterdag op zondag meer dan 375 boetes uitgedeeld vanwege illegale straatraces in Westpoort. 

"Wees gewaarschuwd! Wij gaan vaker controleren!", schrijft de politie Basisteam Haarlemmerweg vanavond in een bericht op X.

Illegale straatraces in het Westelijk Havengebied komen regelmatig voor. En die gaan ook weleens mis. In februari raakte een auto total loss na een straatrace op de Kaapstadweg. Niemand raakte ernstig gewond, maar "het had heel anders kunnen aflopen", zei een woordvoerder van de politie. "Straatracen kan levensgevaarlijk zijn".

In de talkshow Data Morgana onderzoekt Julia Janssen samen met experts de staat en de toekomst van het internet. Elke aflevering staat in het teken van een ander thema. Deze week:  democratie.

Technologie als wapen

Maken Big Tech platforms de democratie kapot of kan het internet de democratie juist versterken? Volgens experts is het belangrijk om kritisch te zijn op de invloed van technologie op de democratie. Alice Stollmeyer, directeur van Defend Democracy, maakt zich bijvoorbeeld zorgen over de manier waarop sociale media worden ingezet als wapen tegen de democratie. 

"Technologie is niet neutraal, het heeft alles te maken met macht", stelt Stollmeyer. Omdat de technologische ontwikkelingen zo snel gaan en de regulering vaak achterloopt, is het volgens haar belangrijk om verder vooruit te kijken: "We moeten niet wachten tot technologie op de markt is voordat we gaan reguleren, maar we moeten al eisen stellen in het ontwerpproces".

Neutraal

Aan die vooruitziende blik ontbreekt het nog. Raadsleden en wethouders zien het gebruik van technologie nog te vaak als een uitvoeringsvraagstuk in plaats van iets wat politiek is, blijkt uit onderzoek van promovendus Laura de Vries, bij de Open Universiteit. Volgens De Vries wordt er in de politiek onvoldoende gedebatteerd over wanneer het wel of niet wenselijk is om technologie in te zetten. Er is volgens haar een groot verschil tussen het gebruik van technologie bij fraudebestrijding of voor hulp bij laaggeletterdheid. 

Omdat technologische kwesties vaak als neutraal gezien worden, dreigen politieke vraagstukken over wenselijkheid en rechtvaardigheid naar de achtergrond te verdwijnen. Die vraagstukken komen dan bij de uitvoering te liggen. Terwijl de uitvoering niet democratisch gelegitimeerd is om dat soort keuzes te maken, legt De Vries uit.

Betere manier

Kan technologie ook op verantwoorde wijze ingezet worden? Volgens de Vries zijn er ook mogelijkheden om AI-algoritmes op betere manieren in te zetten. In Nederland krijgt bijvoorbeeld vijfendertig procent van de mensen die recht hebben op een bijstandsuitkering deze niet. AI zou gebruikt kunnen worden om mensen op geautomatiseerde wijze te geven waar ze recht op hebben. Maar dan nog moet je volgens De Vries oppassen dat je bepaalde groepen niet structureel over het hoofd gaat zien.

De kracht van de wijk

Michel Vogler, mede-oprichter GebiedOnline, ziet kansen om inwoners actiever te laten deelnemen aan democratische processen. Bijvoorbeeld door middel van platforms die inwoners van een buurt, wijk, of stad gelegenheid geven om mee te denken over de inrichting van hun omgeving. Maar het is wel belangrijk dat zo'n platform meer is dan een module waarmee je voor of tegen een project kunt stemmen. 

Als een platform meer te bieden heeft - bijvoorbeeld een agenda of discussiegroepen - dan kan het de sociale cohesie vergroten en kan een gebruiker ook de mening vertegenwoordigen van mensen die nog niet aan het gesprek deelnemen. “We leven in barre tijden en het enige tegengif is het hebben van sterke lokale gemeenschappen”, betoogt Vogler. “Amsterdam is een stad vol creatieve mensen met goede ideeën. Het is zonde dat we dat potentieel onvoldoende benutten.”

Het kabinet moet met meer geld over de brug komen voor het begeleiden van statushouders, zoals eerder is afgesproken. Die oproep doet wethouder Rutger Groot Wassink (Opvang) in een gezamenlijke brandbrief met de gemeenten Rotterdam, Den Haag en Utrecht. "Wanneer het Rijk de afspraken niet nakomt, laat het gemeenten, maar vooral inburgeraars aan hun lot over. Met alle gevolgen van dien."

Komt er geen extra geld, dan zien de steden geen andere mogelijkheid dan te stoppen met het uitvoeren van 'essentiële onderdelen van de wet'. En dat is niet zonder gevolgen. Zo kunnen statushouders dan niet meer beginnen met inburgeren in het asielzoekerscentrum of op andere opvanglocaties, en worden ze niet meer begeleid op het gebied van werk.

"In een aantal grote gemeenten is er nu al een lange wachtlijst voor de start van het inburgeringstraject, waardoor inburgeraars onnodig lang aan de kant blijven staan", schrijven de gemeenten in de brief. "De verwachting is dat de wachtlijsten verder gaan toenemen. Dit vergroot de afstand tot de arbeidsmarkt, heeft negatieve gevolgen voor de mentale gezondheid en komt integratie niet ten goede."

Aantal inburgeraars verdubbeld

Aanvullende financiering is 'onontbeerlijk', aldus de steden. Ze wijzen op eerdere afspraken met het Rijk dat de zogenoemde Wet Inburgering 2021 uitvoerbaar en betaalbaar moet zijn. Bij hogere kosten zou het budget worden bijgesteld op basis van het aantal inburgeraars, zo staat in de brief. En dat is nu niet gebeurd. In 2023 en 2024 is het aantal inburgeraars bijna verdubbeld naar ruim 36.000 en die verdubbeling wordt ook dit en volgend jaar verwacht.

"Kabinet: kom zo snel mogelijk de gemaakte afspraken na zodat wij onze wettelijke taken uit kunnen voeren", sluiten de steden de brief af.

De politie heeft vanmiddag op sociale media beelden gedeeld van de mishandeling van een sekswerker in de Oude Nieuwstraat in het centrum. Te zien is dat een man haar sigaretten probeert af te pakken en haar vervolgens hard tegen het hoofd schopt. 

De mishandeling gebeurde op 12 januari rond 03.00 uur. De vrouw was die nacht aan het werk toen ze werd aangesproken door de verdachte. Toen hij haar sigaretten probeerde af te pakken, ontstond geduw en getrek. Vervolgens trapte de verdachte haar hard in het gezicht, aldus de politie. De vrouw raakt daarbij ernstig gewond aan haar neus. 

De verdachte is herkenbaar in beeld gebracht. Kijkers die meer weten, worden verzocht contact op te nemen met de politie.

De Tweede Kamer wil dat de regering de komende tijd onderzoekt of er in landelijk Noord, boven de A10, meer woningen kunnen worden bijgebouwd. Twee moties van de VVD om die locatie te onderzoeken als zogenoemde nieuwe grootstedelijke woningbouwlocatie zijn vandaag aangenomen. De gemeente reageert kritisch.

Veel mensen kunnen geen betaalbare woning vinden, aldus VVD-Kamerlid Peter de Groot, die de moties indiende. Grootschalige woningbouwlocaties moeten die woningnood verder terugdringen. In veel gemeenten zijn locaties waar potentieel  500 tot 1.500 woningen kunnen worden bijgebouwd, schrijft De Groot. Hij wil dat de regering bij gemeenten uitvraagt wat kansrijke bouwlocaties zijn.

Naast in landelijk Noord, wil hij dat de regering onderzoekt of er flink meer woningen kunnen worden bijgebouwd in Amersfoort-Noord, Nijkerk-Zuid, Arnhem-Zuid, Zwolle Vechtpoort en Oosterwold in Flevoland. 

Het woningtekort is nog altijd nijpend. Landelijk moeten er tot en met 2030 in totaal 981.000 woningen worden bijgebouwd. "Het duurt nog jaren voordat het tekort is teruggedrongen en daarvoor zijn veel meer realistische plekken nodig om woningen toe te voegen", aldus de Groot.

Wethouder Zita Pels (Volkshuisvesting) zegt in een reactie dat Amsterdam volop bezig is met woningbouw. Tegelijkertijd ziet ze het niet zitten dat er in landelijk Noord wordt gebouwd. " De gemeente wil het groen van landelijk Noord groen houden en daar geen woningen bouwen."

Een gebruikersbus als oplossing voor de overlast van verslaafden in het Oosterpark, man die inreed op Koningsdagvierders betuigt spijt in de rechtbank, en Van Dantzig neemt afscheid als wethouder. Dat en meer in het AT5 Nieuws van woensdag 2 april.

Het Weer van woensdag 2 april gepresenteerd door Liselot en haar vrienden vanaf het Damrak. 

Burgemeester Halsema heeft de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) gevraagd wat de steekpartij bij de Dam betekent voor het dreigingsniveau in Amsterdam. Dat zei ze vanmiddag in antwoord op vragen van D66 tijdens de gemeenteraadsvergadering. 

Halsema sprak van een gruwelijk steekincident. Ze wees erop dat het dreigingsniveau op dit moment al 'substantieel' is, wat betekent dat er een reële kans is dat er een aanslag in Nederland zal plaatsvinden. "Daarbij moeten we dus opmerken dat deze heeft plaatsgevonden, mogelijk met een terroristisch oogmerk", zei Halsema.

De steekpartij past volgens haar in het dreigingsniveau dat de NCTV heeft vastgesteld. "Het is verder aan de NCTV om te beoordelen wat de gebeurtenissen voor het dreigingsniveau in Amsterdam en in Nederland betekenen en daar hebben wij de NCTV natuurlijk naar gevraagd. Wij nemen aan dat we daarover een update krijgen."

D66-fractievoorzitter Rob Hofland vroeg Halsema of de raadsleden die update ook zouden kunnen krijgen. Volgens Halsema is dat 'niet gebruikelijk', maar ze zei dat de NCTV een verandering in het dreigingsniveau misschien zelf publiekelijk meldt. Zo niet, dan zal Halsema kijken of de raadsleden in vertrouwen geïnformeerd kunnen worden.

Hofland wilde ook weten of de verdachte, een Oekraïener uit de regio Donetsk, bekend was bij instellingen. "Dit is natuurlijk allemaal informatie die voorbehouden is aan het Openbaar Ministerie", antwoordde Halsema. "Waar ik weinig uitspraken over kan doen. Wel kan ik voor u herhalen wat het Openbaar Ministerie in een eerder stadium naar buiten heeft gebracht. En dat is dat er grote problemen zijn geweest om de identiteit van de verdachte vast te stellen. Daaruit mag u afleiden dat hij niet bij Nederlandse instellingen bekend was."

Vanwege het medisch beroepsgeheim kon Halsema niks over de medische toestand van de slachtoffers melden. Wel zei ze dat de gemeente hun naaste familieleden ondersteuning biedt, zo is er voor sommige familieleden gezorgd voor overnachtingen in de stad en zijn er bloemen gestuurd. Ook hebben de slachtoffers allemaal een zogeheten familierechercheur van de politie die hen helpt. 

Gisteravond weer veel politie 

Dat de hulpdiensten inmiddels extra alert zijn bleek gisteravond rond 20.30 uur, bij een melding van een mogelijke steekpartij op de Nieuwezijds Voorburgwal in het centrum. "Mede door het incident op de Dam vorige week is hier vanzelfsprekend flink op ingezet", schreef een hondengeleider van de politie op Instagram. "Gelukkig viel het bij deze melding achteraf behoorlijk mee en zijn er geen ernstig gewonden gevallen."

Bij de voordeur van een woning in de Aalbersestraat in Geuzenveld is vannacht een explosief afgegaan. Kort daarna heeft de politie een 23-jarige verdachte aangehouden.

De man kon aangehouden worden omdat agenten toevallig op het moment van de explosie, rond 1.15 uur, een rondje door de wijk maakten. 

De agenten reden bij het horen van de knal naar de Aalbersestraat, waar ze een man zagen wegrennen. De man stopte niet toen ze hem daarop aanspraken.

Stroomdraad

Bij de aanhouding bleek de verdachte een stuk stroomdraad, handschoenen en batterijen bij zich te hebben. Hij is meegenomen naar het bureau.

Niemand raakte gewond bij de explosie. Er is vooral schade aan de voordeur van de woning. De recherche heeft de zaak in onderzoek.

Ilse Wagner was een van de beste vriendinnen van Anne Frank. Toch raakte haar verhaal in de vergetelheid. Vandaag kreeg zij in de Amsterdamse Transvaalbuurt een eigen struikelsteen, precies 82 jaar na haar dood. 

''Dit komt het dichtst bij een graf voor Ilse,'' vertelt podcastmaker Richard Grootbod op NH Radio. Hij hoopt dat de steen ook voor buurtbewoners een signaal is om het verleden niet te vergeten. 

De toen 14-jarige Ilse Wagner werd op 2 april 1943 samen met haar moeder naar vernietigingskamp Sobibor afgevoerd. Nog diezelfde dag werden ze vermoord. 

Tekst gaat door onder de foto.

Ilse wordt meerdere keren genoemd in het dagboek van Anne Frank. De twee waren dikke vriendinnen. Waar Anne’s verhaal dankzij haar dagboek wereldberoemd werd, bleef dat van Ilse grotendeels onbekend.

Ter nagedachtenis aan Ilse en haar familie werden vandaag struikelstenen geplaatst bij het President Steynplantsoen 11 in de Amsterdamse Transvaalbuurt, het laatste woonadres van het gezin Wagner.

Tekst gaat door onder de foto.

In 2023 besloten podcastmakers Richard Grootbod en Patty-Lou Middel-Leenheer, samen met schrijver Janny van der Molen, op zoek te gaan naar wie Ilse was. Van der Molen schreef eerder Vergeet mij niet, over twaalf vrienden en vriendinnen van Anne Frank. Eén verhaal ontbrak nog: dat van Ilse.

De podcastmakers zijn ook verantwoordelijk voor het aanvragen van de struikelsteen. Grootbod: ''Als wij het namelijk niet doen, doet niemand het.''

Door de podcast kregen ze via een luisteraar ook een bijzondere tip: Helen Romain uit San Francisco bleek een ver familielid van Ilse. Ze wist zelf niet van het bestaan van Ilse Wagner af. ''Toen ze hoorde dat Ilse bevriend was met Anne Frank, viel het stil aan de andere kant van de lijn,'' vertelt Grootbod. ''Anne Frank heeft in Amerika een iconische status, dus het kwam als een enorme verrassing.''

Tekst gaat door onder de foto.

De struikelsteen vormt samen met de podcast ''Weggegumd, de zoektocht naar Ilse Wagner'' een eerbetoon aan een meisje dat, net als zovelen, nooit de kans kreeg haar eigen verhaal te vertellen.

De podcastserie ''Weggegumd, de zoektocht naar Ilse Wagner'' is te beluisteren op onze website, weggegumd.nl en verschillende podcastplatforms. 

Reinier van Dantzig heeft vanmiddag afscheid genomen als wethouder. Van Dantzig, die lijdt aan de ziekte MS, sprak de gemeenteraadsleden in de Stopera nog een keer toe. 

Hij zei dat het besturen van de stad voor hem een droombaan was. "Ik wist vroeger niet dat ik dit ambieerde. Maar in de ruim acht jaar raadslid en bijna drie jaar wethouder is elke dag mijn stelling bevestigd dat Amsterdam de mooiste en fijnste plek ter wereld is. Jammer dat het in Nederland ligt, heb ik sinds het nieuwe kabinet weleens gedacht. Maar verder, een perfecte plek, met inwoners die bijdehand zijn en direct, fel, bijzonder lief en betrokken."

Van Dantzig zei dat hij niet wist wat hem te wachten stond toen hij de diagnose MS kreeg. "Aangezien ik van nature altijd denk, komt wel goed, heb ik de impact die het op mij heeft eigenlijk volstrekt onderschat. Voor mij is de realiteit nu dat ik me moet richten op het beter maken van mezelf in plaats van het beter maken van mijn geliefde Amsterdam. En ja, ik heb erom gejankt, maar ik heb er ook wel vrede mee. Je moet klaverjassen met de kaarten die gedeeld zijn in het leven. Dus ik neem vandaag met opgeheven hoofd afscheid van mijn jaren in de politiek."

De D66'er stond stil bij de aanpak van de Wildemanbuurt in Nieuw-West. "We hebben stedelijke vernieuwing als sociaal instrument weer op de kaart gezet. Geheel in stijl met een van mijn voorgangers Jan Schaefer." Hij noemde dit zijn 'persoonlijk grootste overwinning'. "Ik ben er ongelooflijk trots op."

Ook bedankte hij onder meer de ambtenaren en zijn collega-wethouders. Van Dantzig deed ook een oproep aan gemeenteraadsleden. "De afgelopen tijd excelleerde u in het spelen van kleine Pietertjes Omtzigt. Met gezeur over de precieze verzendtijd van de brieven door het college. U bent groter dan dat. U bent het hoogste orgaan van de mooiste stad van de wereld. Kom met ideeën. Houd het college scherp. Laat de passie zien die je had toen je je kandideerde. Maar stop met die nutteloze procedurepolitiek. Er staat namelijk enorm veel op het spel de komende jaren."

Burgemeester Halsema sprak Van Dantzig toe. Ze zei dat Van Dantzig, die meerdere horecaondernemingen had, ook andere ondernemers inspireert om de politiek in te gaan. "Je komt uit Zuid, één van de mooiste delen van de stad, en je gelooft erin dat het overal zo mooi kan worden. Dus toen je als raadslid een brief kreeg van een bewoner, die de slechte staat van de Wildemanbuurt onder de aandacht wilde brengen, greep je dat aan. Als wethouder maakte je een plan voor nieuwe woningen in die buurt."

"Ik ken niemand in de politiek met zoveel gogme als jij", zei Halsema. "Ik ken niemand die zo goed ruzie kan maken als jij, maar ook niemand die het zo goed weer goed kan maken. Het lot heeft jou een ongelooflijke kloteziekte toebedeeld en je hebt alle recht op boosheid en tomeloos verdriet. Je hebt ook op een bewonderenswaardige manier karakter getoond op een moeilijk moment in je leven."

 "Je bent nooit bang om het debat aan te gaan hier in de raad of met Amsterdammers op straat. Je spreekt de taal van ondernemers, maar praat ze niet naar de mond", besloot ze.

"Als je geen plek reserveert voor religieuze instellingen, komen ze er niet en bouw je een stad zonder religie." Dat zei DENK-fractievoorzitter Sheher Khan in het AT5-programma Stemming op de Stopera. Het is een reactie op het standpunt van wethouder Groot Wassink dat het geen overheidstaak is om religieuze instellingen te voorzien van huisvesting. Raadslid Elisabeth IJmker van GroenLinks deelt die zorg niet: "Er is veel ruimte om religieuze organisaties te helpen en dat doet het college ook." 

Twee weken geleden reageerde wethouder Groot Wassink (ruimtelijke ordening) tijdens een raadscommissie op de brandbrief van verschillende kerkorganisaties aan de burgemeester. Daarin uitten zij hun zorg over de toekomst van religieuze instellingen vanwege het groeiende ruimtegebrek in de stad. Bovendien stelden zij dat hun maatschappelijke rol steeds minder wordt erkend door de gemeente. Groot Wassink zei dat het geen taak is van de overheid om religieuze instellingen te voorzien van huisvesting. "We hebben een scheiding van kerk en staat", aldus de wethouder toen. 

Dat er sprake is van een gebrek aan erkenning van het belang van religieuze instellingen bij de wethouder, vindt ook DENK-raadslid Khan. Volgens hem maakt de wethouder onterecht een onderscheid tussen de maatschappelijke functie van een kerk en de kerk zelf. "De maatschappelijke functie komt voort uit de religieuze inspiratie." Door die twee zaken van elkaar te scheiden, draag je bij aan het heersende gevoel onder religieuze gemeenschappen dat ze onvoldoende erkend worden, zegt de fractievoorzitter. 

Verwarring over scheiding kerk en staat

GroenLinks-raadslid IJmker is het niet met Khan eens. "Als er één wethouder is die veel te maken heeft met religieuze organisaties is het wel de heer Groot Wassink, als het bijvoorbeeld gaat over de opvang van ongedocumenteerden." Dat de wethouder geen ruimte maakt voor religieuze instellingen om nieuwe huisvesting te vinden, ontkent IJmker dan ook stellig: "Ik weet dat hij er actief mee bezig, zoals met de MCTC kerken in Zuid-Oost."

Hoewel de GroenLinks-wethouder zijn standpunt onderbouwde door de scheiding van kerk en staat aan te halen, wil dat volgens zijn partijgenoot IJmker echter niet zeggen dat het college religieuze instellingen niet kan helpen bij het vinden van huisvesting. "Er is soms wat verwarring over wat de scheiding tussen kerk en staat precies is. In Nederland biedt de wet heel veel ruimte om religieuze organisaties die zoeken naar ruimte te helpen en dat doen we ook." 

Moties

Khan is daar niet van overtuigd en komt daarom tijdens de raad met drie moties: "Religieuze instellingen kunnen niet opboksen tegen de hoge huurprijzen. Wij willen zekerheid over waar religieus Amsterdam bij dit college staat." 

Woensdagmiddag stonden bussen, metro's en trams van het GVB 110 seconden stil, om zo een signaal af te geven aan het Rijk tegen de voorgenomen bezuinigingen van 110 miljoen euro. Die bezuinigingen gelden ook voor Den Haag en Rotterdam. Met de actie - die dus nog geen twee minuten duurde - wil het GVB duidelijk maken dat ze het niet eens zijn met dat plan. 

Het was niet zo dat alle bussen en trams halsoverkop om klokslag 14.00 uur tot stilstand kwamen. Sommigen reden al eerder naar de halte en bleven daar even stilstaan. "In principe hebben alle voertuigen meegedaan, mits dat veilig mogelijk was. Bussen gingen bijvoorbeeld niet midden op de A10 aan de kant staan", vertelt een woordvoerder van het GVB. 

'Waarschuwing'

De symbolische 110 seconden is een waarschuwing aan het kabinet dat het openbaar vervoer door de bezuinigingen 'stil komt te staan'. "We willen de mensen wijzen op de gevolgen die ons boven het hoofd hangen", aldus een woordvoerder. Volgens de vervoerder staan de bezuinigingen haaks op de plannen van het kabinet om het openbaar vervoer bereikbaar en betaalbaar te houden.

Volgens het GVB was het een geslaagde actie. Mocht het plan van het kabinet nog steeds doorgaan, gaat de vervoerder nadenken welke acties er nog meer ondernomen kunnen worden.