Meta moet zijn apps Instagram en Facebook in Nederland een algoritmevrije optie geven, waarbij een chronologische nieuwsfeed als standaard kan worden ingesteld. Dat oordeelt de rechtbank in Amsterdam in een zaak die werd aangespannen door burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom.

Dat betekent dat gebruikers dus moeten kunnen kiezen voor een feed die niet wordt samengesteld op basis van de veronderstelde interesse van gebruikers. Die optie is er nu wel, maar is verborgen en kan niet als standaard worden ingesteld.

Bits of Freedom spande de rechtszaak aan omdat Instagram en Facebook daarmee de Europese Digital Services Act zou overtreden. De rechter geeft de burgerrechtenorganisatie daarin gelijk.

Twee weken

Meta krijgt twee weken om zijn apps aan te passen voor Nederlandse gebruikers. Doet het bedrijf dat niet, dan moet het Bits of Freedom een dwangsom van 100.000 euro per dag betalen, met een maximum van vijf miljoen euro.

"Fantastisch, echt een hart onder de riem voor iedereen die probeert om Meta's macht te beteugelen", reageert directeur Evelyn Austin van de burgerrechtenorganisatie.

Bits of Freedom spande de rechtszaak aan vanwege de verkiezingen, die door een feed gevuld met algoritmisch bepaalde content zouden worden beïnvloed. De wijziging geldt echter ook tot na de verkiezingen, oordeelt de rechter, iets waartegen Meta zich verzette.

De wijziging geldt alleen voor Nederland. "Dat is de reikwijdte van deze rechter. Maar de Europese wet waar het nu over gaat, geldt in heel Europa", benadrukt Austin. Meta was vanmiddag niet direct bereikbaar voor commentaar.

Een undercoveroperatie van het BBC-programma Panorama laat zien dat racisme en vrouwenhaat bij agenten van een Londens arrestantencentrum nog volop aanwezig zijn. Niet wetend dat een camera meedraaide, zeiden agenten dat immigranten moeten worden neergeschoten. Ook leken ze te genieten van gebruik van geweld en lieten ze zich laatdunkend uit over aangiften van verkrachting, aldus de BBC.

Een verslaggever van Panaroma ging zeven maanden undercover als medewerker van het detentiecentrum van het politiebureau Charing Cross in het centrum van Londen. Dat bureau raakte vier jaar geleden in opspraak, omdat agenten racistische en homo- en vrouwonvriendelijke uitspraken deden, arrestanten intimideerden en zich schuldig maakten aan pesterijen.

De politieleiding betuigde diepe spijt. Twee agenten kregen ontslag, twee anderen namen zelf ontslag en negen agenten werden overgeplaatst.

Voorbeelden

Vier jaar later is er volgens de BBC niet veel verbeterd. De boosdoeners houden zich in als er iemand bij is die ze niet vertrouwen, maar verder is er niet veel veranderd. Een officier zei tegen de undercover-verslaggever: "Als er een nieuwe bij ons komt, zetten we maskers op. Je moet eerst weten met wie we te maken hebben."

De BBC noemt de namen van de agenten die in de fout gaan voluit. Zo besprak een leidinggevende, sergeant Joe McIlvenny, zijn seksuele ervaringen uitgebreid met ondergeschikten. Hij liet hen onder meer weten dat hij seksueel opgewonden raakte als een partner met zijn tepels speelde. Protest van een vrouwelijke collega's die op hoorafstand zaten, negeerde hij.

Dezelfde sergeant liet een verdachte man op borgtocht vrij die zijn zwangere vriendin zou hebben verkracht en in de buik zou hebben geslagen. Toen een vrouwelijke ondergeschikte hem daarop aansprak, zou hij "dat is wat zij zegt" hebben geantwoord.

In ontmoetingen na werktijd lieten agenten zich geregeld racistisch uit en keerden ze zich tegen migranten en moslims. "Ze haten ons", zei een agent. "Islam is een probleem. Een groot probleem, denk ik."

Geschorst

De BBC stuurde een gedetailleerde lijst naar de leiding van de Londense politie. Commissaris Mark Rowley noemt het gedrag van zijn collega's "eerloos, totaal onacceptabel en in strijd met de normen en waarden van het korps". Negen agenten zijn geschorst, twee anderen hebben andere taken gekregen.

Het plan van demissionair minister Keijzer van Volkshuisvesting om het wonen in vakantiehuisjes tien jaar legaal te maken is onuitvoerbaar voor de Dienst Toeslagen, zegt de Belastingdienst. De mensen die geen eigenaar zijn maar zo'n huisje huren krijgen recht op huurtoeslag, en dat leidt tot een administratie die de dienst niet aankan.

In een zogenoemde uitvoeringstoets die Keijzer naar de Tweede Kamer heeft gestuurd waarschuwt de Dienst Toeslagen dat een moeilijk in te schatten aantal mensen huurtoeslag zal aanvragen. Mogelijk gaat het om tienduizenden.

Die aanvragen zijn lastig te beoordelen omdat het niet om gewone huurhuizen gaat die aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen. De Dienst Toeslagen moet per recreatiewoning de situatie beoordelen. De aanvragen zijn ook fraudegevoelig omdat de huurcontracten vervalst kunnen worden door bijvoorbeeld de ingangsdatum te veranderen.

Voor burgers die recht hebben op huurtoeslag voor zo'n huisje is het ook een ingewikkelde papierwinkel, waarschuwt de Belastingdienst. Juist omdat het een bijzondere categorie woningen is moeten mensen veel informatie aanleveren die ze zelf moeten uitzoeken. Bijvoorbeeld wat de kale huurprijs is, zonder kosten voor voorzieningen op het vakantiepark.

Huurtoeslag teruggevorderd

Als zij de informatie niet goed aanleveren, dan kan het zijn dat de huurtoeslag deels of helemaal moet worden teruggevorderd. Dat levert een groot risico voor de aanvragers op. Voor de extra taken voor de Dienst Toeslagen moeten mogelijk 475 extra ambtenaren worden aangenomen. De kosten kunnen oplopen tot 50 miljoen euro.

Wonen in een huisje op een vakantiepark is nu niet toegestaan. Toch staan er bijna 60.000 mensen ingeschreven op het adres van een recreatiewoning. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk hoger. Keijzer wil de permanente bewoning tijdelijk legaliseren vanwege de woningnood.

Ondanks eerdere kritiek van gemeenten wil Keijzer het plan toch doorzetten. Want veel bewoners van recreatiewoningen zijn juist blij dat hun situatie legaal wordt gemaakt. Er komt nu eerst een onderzoek met steekproeven om beter in te schatten hoeveel mensen huurtoeslag gaan aanvragen. "Tegelijkertijd wordt onderzocht of er oplossingen zijn die de uitvoerbaarheid bevorderen en de uitvoeringslast voor Dienst Toeslagen beperken", schrijft Keijzer aan de Kamer.

De politie heeft gisteren bij een bedrijf in Uithoorn 35.000 xtc-pillen en kilo's MDMA in beslag genomen. Twee mannen van 32 en 34 jaar uit Hilversum zijn dezelfde dag aangehouden.

De politie kwam het pand op het spoor tijdens een lopend onderzoek naar drugshandel. In dat onderzoek waren al meerdere personen aangehouden die vermoedelijk als drugskoerier werkten. Verdere aanwijzingen leidden naar het bedrijfspand in Uithoorn.

In het pand stond professionele apparatuur voor de productie van drugs. Ook trof de politie een tabletteermachine aan, waarmee xtc-pillen worden geproduceerd. De apparatuur is in beslag genomen voor verder onderzoek. De drugs worden vernietigd.

De twee Hilversummers worden verdacht van betrokkenheid bij de productie.

Dat het demissionaire kabinet naar verwachting doodzieke kinderen uit Gaza laat overkomen voor een behandeling, valt in goede aarde bij veel politieke partijen en hulp- en zorgverleners in Nederland.

"De druk op het kabinet om dit wél te gaan doen is cruciaal geweest", zegt SP-Kamerlid Dobbe. Ook bij andere partijen in de Kamer wordt verheugd gereageerd op de toezegging. "Goed dat het kabinet eindelijk gehoor geeft aan de lange roep vanuit de Kamer", zegt D66-leider Jetten.

"Eindelijk een teken van medemenselijkheid", zegt Kamerlid Piri van GL-PvdA. Ook bijvoorbeeld VVD en SGP, die eerder tegen de moties stemden, zijn het eens met het kabinet omdat het gaat om een beperkt aantal kinderen die echt niet in de regio kunnen worden geholpen. PVV-leider blijft tegen en ziet liever dat de kinderen naar "het schatrijke" Saudi-Arabië gaan.

Demissionair premier Schoof zegt dat het kabinet tot nu toe dacht dat de zorg wel in de regio geboden kon worden, al beweerden veel hulporganisaties het tegendeel.

"Wij moesten eerst zelf tot die conclusie komen", legt hij uit:

Karel Hendriks, directeur Artsen zonder Grenzen Nederland, zegt "opgelucht en blij" te zijn dat zieke Gazaanse kinderen naar Nederland kunnen worden geëvacueerd.

"Deze politieke doorbraak redt kinderlevens", zegt hij. "We zijn dankbaar voor iedereen die samen met Artsen zonder Grenzen heeft volgehouden om deze noodzaak onder de aandacht te brengen. Al maanden waarschuwen wij dat deze kinderen niet meer geholpen kunnen worden in het door Israël kapotgeschoten zorgsysteem van Gaza, terwijl ziekenhuizen in de regio overvol zijn."

Hendriks zegt dat Nederlandse ziekenhuizen hebben aangegeven dat er genoeg capaciteit en menskracht is om de kinderen op te vangen. "We zullen het kabinet blijven aansporen om bij te dragen naar vermogen - niet alleen het absolute minimum". Ook zegt hij dat de evacuaties in de context van de humanitaire crisis in Gaza een druppel op een gloeiende plaat lijken, "maar elke druppel is in dit geval een kinderleven, en elk leven telt."

Kankerpatiënten

Het Prinses Máxima Centrum, het ziekenhuis voor kinderoncologie in Utrecht, zegt er te zijn "voor ieder kind met kanker, ongeacht hun nationaliteit of afkomst". Een woordvoerder zegt dat het de capaciteit heeft om enkele kinderen met kanker uit Gaza zorg te bieden "die ze zo snel mogelijk nodig hebben, want voor de behandeling van kanker geldt dat uitstel grote risico's met zich meebrengt".

Ook Unicef Nederland verwelkomt het besluit. Het kinderfonds van de Verenigde Naties zegt dat het "letterlijk het verschil kan betekenen tussen leven en dood". Volgens Unicef zijn op dit moment 3800 kinderen in Gaza die dringend die medische evacuaties nodig hebben.

De organisatie pleit ervoor de medische corridor naar de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever te herstellen en noemt het "een belangrijke stap die snel genomen kan worden: dit is de meest veilige en effectieve manier om evacuaties mogelijk te maken".

Duizenden kinderen uit Gaza zijn geëvacueerd naar Egypte, maar daar kunnen ze niet altijd geholpen worden:

Bij een aanslag op een synagoge in de Britse stad Manchester zijn volgens de politie vier mensen gewond geraakt. Agenten hebben de vermoedelijke dader neergeschoten. Het is niet bekend hoe de man eraan toe is.

De politie zegt dat om 09.31 uur (plaatselijke tijd) een melding binnenkwam over een auto die op mensen was ingereden en dat een man was neergestoken. Dat bleek later een beveiliger te zijn.

Het is onduidelijk of de drie andere slachtoffers zijn neergestoken of door de auto zijn aangereden. Over hen is ook niet bekend hoe zij eraan toe zijn. De politie gaat uit van een terreuraanslag, aldus de Manchester Evening News. Om 09.38 uur werd het vuur op de vermoedelijke dader geopend.

Op deze door de NOS geverifieerde beelden is te zien hoe agenten een man onder schot houden:

Het is vandaag Jom Kipoer, de belangrijkste feestdag in het jodendom. Volgens de burgemeester van Manchester vond bij de synagoge in de buitenwijk Crumpsall een bijeenkomst plaats.

Premier Starmer heeft zijn afschuw uitgesproken. "Het feit dat dit plaats vond op Jom Kipoer, de heiligste dag op de Joodse kalender, maakt dit nog weerzinwekkender."

De premier keert vervroegd terug van het overleg met EU-collega's in Kopenhagen voor crisisoverleg. Vanuit zijn vliegtuig liet hij weten dat synagoges extra politiebescherming krijgen. "We doen er alles aan om onze Joodse gemeenschap veiligheid te blijven geven."

De Belastingdienst wil zijn e-mail in datacenters van Microsoft onderbrengen, schrijft demissionair staatssecretaris Heijnen van Financiën aan de Tweede Kamer. Dat is volgens hem de uitkomst van een "gefaseerd en zorgvuldig traject".

Het besluit geldt ook voor de Douane en de Dienst Toeslagen. Na het toeslagenschandaal is de afdeling toeslagen formeel afgesplitst van de rest van de Belastingdienst, maar de organisaties delen nog wel ICT.

Onder meer e-mails en agenda's worden naar Microsoft verplaatst en ambtenaren kunnen straks met elkaar vergaderen en chatten via Teams. De "kernprocessen" voor onder meer het innen van de belastingen komen niet in de cloud.

Toenemende zorgen

Zeker sinds het aantreden van president Trump zijn er zorgen over het gebruik van de Amerikaanse cloud. Nederlandse overheden maken daar op grote schaal gebruik van, blijkt uit onderzoek van de NOS. De data staan weliswaar op Europese servers, maar uiteindelijk valt Microsoft onder de Amerikaanse wet.

De zorgen namen toe nadat de Amerikaanse regering het mailaccount van de voorzitter van het Internationaal Strafhof liet afsluiten. Dat gebeurde nadat het Strafhof arrestatiebevelen had uitgevaardigd tegen de Israëlische premier Netanyahu en zijn voormalig minister van Defensie.

In een zogenoemde beslisnota die ook naar de Kamer is gestuurd, erkennen ambtenaren dat er risico's zijn. Zo zou de Amerikaanse overheid kunnen meelezen of de dienstverlening zelf kunnen staken, al is die kans klein, schrijven ze. Het besluit om naar de cloud te gaan, kan daarom als "politiek gevoelig" worden zien, zo is te lezen.

Joost Schellevis, redacteur tech:

"Dat een gigantische, landelijke overheidsorganisatie met gevoelige gegevens overgaat naar de Amerikaanse cloud, is toch nog wel opvallend. Vooral iets kleinere overheden, provincies en gemeenten maken massaal gebruik van Microsoft 365 en andere Amerikaanse clouddiensten. Ministeries en grote, belangrijke organisaties met veel gevoelige data zaten nog relatief vaak op eigen infrastructuur, zoals de Autoriteit Consument en Markt en tot nu toe de Belastingdienst.

Maar een primeur is het ook weer niet. Zo staat ook de e-mail van alle Tweede Kamerleden bij Microsoft, iets wat veel Kamerleden aanvankelijk niet eens wisten. En ook de Autoriteit Financiële Markten gebruikt mailservers van Microsoft. Maar dat was allemaal al besloten voordat de zorgen om die cloud toenamen. Dat de Belastingdienst nu dus toch overgaat, is daarom een grote stap."

Staatssecretaris Heijnen schrijft dat er nu in een "verouderde omgeving" wordt gewerkt, en dat een overstap daarom noodzakelijk is. Alternatieve opties, zoals een Europese aanbieder of de mailserver in een eigen datacenter laten staan, zijn volgens de staatssecretaris "niet van hetzelfde niveau" en "complex".

Om het risico op Amerikaanse inmenging te beperken, wordt er wel continu een back-up gemaakt van alles dat in de Microsoft-cloud staat opgeslagen. Als de Amerikaanse overheid dan besluit om de stekker uit de Belastingdienst-systemen te trekken, is er nog een kopie. Dat back-uppen kost 2 miljoen euro per jaar.

Het demissionaire kabinet sluit niet langer uit dat Nederland kinderen uit Gaza over laat komen voor een medische behandeling. "Het kabinet zal bezien in hoeverre enkele kinderen tijdelijk in Nederland kunnen worden geholpen", schrijft minister Van Weel van Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer. Het gaat om kinderen die "complexe hoog-specialistische zorg nodig hebben, die in direct levensgevaar verkeren en waarvoor nu in de regio geen onmiddellijke hulp beschikbaar is."

De beoordeling van welke kinderen daarvoor in aanmerking komen, is mede in handen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het kabinet gaat ook af op de kennis en ervaring van Europese landen die eerder kinderen hebben opgenomen voor medische behandelingen.

"Het aantal gevallen dat Nederland zal kunnen en gaat opnemen zal overigens zeer beperkt zijn", stelt Van Weel. Er zal ook rekening worden gehouden met de beschikbare zorgcapaciteit voor Nederlandse kinderen.

Het kabinet maakte eerder bekend dat er 25 miljoen euro gaat naar (medische) noodhulp in de regio voor mensen uit de Gazastrook. Dit gaat via de WHO onder meer naar Egypte, Save the Children, Dutch Relief Alliance, Unicef en het Rode Kruis.

Vier keer motie verworpen

Verschillende partijen in de Tweede Kamer dringen al maanden aan op de medische behandeling voor ernstig zieke kinderen in Nederland. Tot vier keer toe dienden zij er moties over in, die steeds nipt werden verworpen. Gisteren gebeurde dat nog met 72 stemmen voor en 74 tegen.

Het kabinet ging tot nu niet in op de wens van bijna de helft van de Kamerleden. Ook nu benadrukt Van Weel dat behandeling in de regio het uitgangspunt blijft.

Toch niet in regio

Demissionair premier Schoof zegt dat het kabinet tot nu toe "de veronderstelling had" dat de zorg wel in de regio geboden kon worden, al beweerden veel hulporganisaties het tegendeel.

"Wij moesten eerst zelf tot die conclusie komen", legt hij uit:

"De druk op het kabinet om dit wél te gaan doen is cruciaal geweest", zegt SP-Kamerlid Dobbe. In de Kamer wordt verheugd gereageerd op de toezegging van het kabinet. "Goed dat het kabinet eindelijk gehoor geeft aan de lange roep vanuit de Kamer", zegt D66-leider Jetten. "Eindelijk een teken van medemenselijkheid", zegt Kamerlid Piri van GL-PvdA. Ook bijvoorbeeld VVD en SGP, die eerder tegen de moties stemden, zijn het eens met het kabinet omdat het gaat om een beperkt aantal kinderen die echt niet in de regio kunnen worden geholpen.

Duizenden kinderen uit Gaza zijn geëvacueerd naar Egypte, maar daar kunnen ze niet altijd geholpen worden:

In het provinciehuis in Den Bosch is vanochtend het skelet van een enorme langnekdino onthuld. Het fossiel, dat de naam Aurora draagt, is van het Oertijdmuseum. Het kostte vrijwilligers van het museum zo'n 30.000 uur om het skelet te prepareren en in elkaar te zetten.

"We zijn een particulier museum in Brabant en vonden dit een heel mooie ruimte, waar iedereen hem in Brabant nu zes weken gratis kan bekijken", zegt museumdirecteur René Fraaije over het besluit om het provinciehuis als onthullingsplek te kiezen. Volgende maand keert het fossiel, waarvan alleen de staart al bestaat uit zestig wervels, terug naar het museum in Boxtel.

De langnekdino van twintig meter lang werd in 1995 opgegraven in de Amerikaanse staat Wyoming, waar de dinosaurus zo'n 150 miljoen jaar geleden rondliep. In 2020 kocht het Oertijdmuseum het fossiel van een Zwitsers museum.

Het gaat vermoedelijk om een diplodocus, maar helemaal zeker weet het museum dit niet: bij het prepareren van een ander fossiel van een langnekdino, ook uit Wyoming en 150 miljoen jaar oud, ontdekte een stagiair van het Oertijdmuseum dat het om een compleet nieuwe soort ging. Dat werd vorig jaar bevestigd na nader onderzoek, waarna de dino de naam Ardetosaurus Viator kreeg.

Gebroken ribben

Het skelet dat nu in het Bossche provinciehuis staat, is opvallend compleet: het bestaat voor zo'n 60 procent uit de originele botten. De ribbenkast is zelfs voor zo'n 90 procent compleet. Wat ontbreekt, is aangevuld met afgietsels van andere fossielen.

Ook zijn er nog bijzondere sporen op de botten te zien. Zo heeft het dier in zijn of haar leven twee ribben gebroken die later weer zijn geheeld, legt directeur Fraaije uit.

Het is gissen hoe de dinosaurus aan de verwondingen is gekomen, zegt hij. Ook is het geslacht nog onbekend en zijn er dus vraagtekens over de precieze soort. Fraaije vraagt daarom paleontologen het skelet te onderzoeken, nu dat na tienduizenden uren monnikenwerk eindelijk in elkaar is gezet.

Drie dagen na de orkaan Bualoi in Vietnam, is het dodental opgelopen naar 36, zegt de regering. 21 mensen worden nog vermist, zeker 147 mensen raakten gewond. De materiële schade wordt geraamd op ruim 370 miljoen euro.

Bualoi kwam maandag aan land in het noordelijk deel van Vietnam. Dat ging gepaard met huizenhoge golven, zeer harde wind, langdurige zware regenval en overstromingen, ook in het binnenland.

Bijna 170.000 woningen werden vernield en ook raakten wegen, spoorwegverbindingen, scholen en andere gebouwen beschadigd. 34.000 hectare aan rijst en andere landbouwproducten moeten als verloren worden beschouwd.

Vietnam is een langgerekt land aan de Zuid-Chinese Zee. Dat maakt het kwetsbaar voor orkanen. Vorig jaar kostte de orkaan Yagi aan zo'n 300 mensen het leven. De schade toen werd op 2,8 miljard euro geraamd.

Op de laatste vergaderdag van de Tweede Kamer wordt er in de wandelgangen met angst en beven, en flink wat ergernis, gesproken over "de bolletjesterreur". Vanavond en morgenochtend zal dit fenomeen tot een soort uitbarsting komen.

Dan stemt de Kamer voor de laatste keer voor de verkiezingen over een enorme berg moties. Die zijn vaak speciaal ingediend om eigen standpunten te benadrukken, politieke tegenstanders in een bepaald daglicht te stellen en daar "bolletjesplaatjes" van te maken.

De meeste mensen hebben die wel voorbij zien komen op sociale media. Een plaatje met rode en groene bolletjes en een politiek voorstel. Groen zijn de partijen die voorstemden, rood die tegenstemden.

Er staan teksten bij in de trant van 'Kijk wat schandalig dat deze partijen tegenstemden!', of 'Wij komen op voor dit belang' of 'Ons voorstel is aangenomen!'. Van links tot rechts gebruiken politieke partijen dit in hun pr.

Deze stemmingsuitslagen aangeduid met groene en rode bolletjes, komen van de app van de Tweede Kamer. De bedoeling is om politieke besluiten transparanter te maken. Vrij snel na de introductie van de service werden door politieke partijen screenshots op sociale media gedeeld.

De campagne voor de verkiezingen op 29 oktober geeft er nu een extra slinger aan. Sommige partijen hebben inmiddels een eigen 'bolletjesvormgeving' met het partijlogo.

Aan de bolletjes kun je niet zien om welke reden een partij tegenstemde. En dat is soms een probleem. Een partij kan het inhoudelijk oneens zijn, of de motie juridisch overbodig achten omdat het al in de wet staat, of de tekst 'symboolpolitiek' vinden.

Van de "bolletjesterreur" hebben we de afgelopen week al voorbodes gezien. Bijvoorbeeld toen het ging over de motie "het uitspreken dat Joodse studenten en medewerkers zich veilig moeten voelen op hogescholen en universiteiten".

Het CDA heeft als principe dat de partij het aantal moties wil beperken omdat ze volgens de partij vaak niet bijdragen aan beleidsveranderingen en wel veel tijd en administratie kosten. Moties waarbij de Kamer alleen maar een wens uitspreekt, de zogenaamde spreekt-uit-moties, steunt het CDA daarom sowieso niet.

Kamerlid Boswijk legde gisteren weer uit waarom het CDA tegen de 'spreekt-uit-motie' ging stemmen, al vindt de partij natuurlijk dat Joodse studenten en medewerkers zich veilig moeten voelen.

Bij het CIDI was dit niet meteen duidelijk. De organisatie, die zich geregeld mengt in het publieke debat om Israël en Joodse belangen in Nederland te verdedigen, maakte een foto van de groene bolletjes en het ene rode CDA-bolletje en vroeg om opheldering.

Boswijk wees het CIDI op zijn stemverklaring en de zaak werd rechtgezet. Maar toen hadden duizenden mensen op X het plaatje al gezien.

Het CDA is door het zelf opgelegde motiestandpunt ook de pineut bij een motie van BBB over het uitspreken dat Hamas "nooit meer een rol mag spelen in Gaza of elders". Naast tegenstemmer Denk staat het CDA als enige bij het rode bolletje met het duimpje omlaag.

Partijleider Bontenbal ziet zich genoodzaakt het stembeleid uit te leggen:

Ook de 'antifa-motie' van vorige week kan in dit licht worden gezien. De FvD diende op het laatste moment een motie in "dat Antifa ook in Nederland als terroristische organisatie wordt aangemerkt".

Antifa is de naam voor een verzameling extreemlinkse actiegroepen die door veiligheidsdiensten meer als een beweging dan als één organisatie wordt beschouwd.

Alleen om die reden al is een verbod juridisch onmogelijk en is een verbod aan de rechter, waarschuwde het kabinet. Toch stemden partijen, zoals VVD en SGP, voor. Liever een vaag signaal dan een rood bolletje voor je naam.

Vanavond lastige afwegingen

Ook vanavond moeten de fracties weer lastige afwegingen maken. Voor een 'campagne-motie' stemmen die nutteloos is of niet klopt, maar wel bij de groene bolletjes staan? Of een rood bolletje worden en dat niet aan de kiezer kunnen toelichten?

En niet alleen politieke partijen slaan elkaar met bolletjes om de oren, ook populaire Instagramaccounts als Check je stem en Politieke Jongeren maken plaatjes van de stemmingsuitslagen. Lastig in campagnetijd.

Wat ervan terecht gaat komen, is bij veel moties de vraag. Daar gaat de nieuwe Tweede Kamer immers over, na de verkiezingen op 29 oktober. En hoe de politieke verhoudingen dan liggen, weet niemand. In coalitie-onderhandelingen zullen standpunten 'uitgeruild' worden. En aangenomen voorstellen die geld gaan kosten, staan zeker opnieuw ter discussie.

Goedemorgen! Vandaag is de laatste vergaderdag van de huidige Tweede Kamer voor de verkiezingen, daarna start het verkiezingsreces. En Frankrijk maakt zich op voor een nieuwe grote stakingsdag uit onvrede over de geplande bezuinigingen van de regering.

Eerst het weer: het wordt de laatste stralende dag van de week. Er is vooral in het oosten veel ruimte voor de zon. In het westen komt meer bewolking voor, maar vaak kan de zon hier goed doorheen prikken. Het wordt 16 tot 18 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten?

Wat heb je gemist?

De Nederlandse boot Mohammed Bhar, onderdeel is van de vloot die hulpgoederen naar Gaza wilde brengen, is onderschept door het Israëlische leger. De zeven Nederlandse opvarenden zijn aangehouden, meldt een woordvoerder van de organisatie.

De Israëlische marine enterde gisteravond en vannacht een aantal boten die deel uitmaken van de vloot. Daarbij werd onder anderen de Zweedse activiste Greta Thunberg aangehouden.

Sommige schepen bevinden zich nu op minder dan 50 kilometer van de Gazaanse kust, meldde de Global Sumud Flotilla rond 04.30 uur 's vanmorgen op X. Dat zou een stuk dichterbij zijn dan activistenschip Madleen in juni kwam. De organisatie achter dat schip stelde toen dat Israël hun vaartuig op 200 kilometer van de kust van Gaza enterde, in internationale wateren.

Ander nieuws uit de nacht:

En dan nog even dit:

Gisteravond vierde Goede tijden, slechte tijden het 35-jarig bestaan. Op RTL4 was een dubbele jubileumaflevering te zien. GTST was in 1990 de eerste dagelijkse soapserie op de Nederlandse televisie. Onder anderen Ferri Somogyi, Erik de Vogel en Caroline de Bruijn spelen sinds de jaren 90 in de soap.

Acteurs Erik en Caroline blikken terug op de beginperiode van de langstlopende soap in Nederland:

Fijne donderdag!

De cao-lonen stijgen voor het vierde kwartaal op rij minder hard dan een jaar ervoor. Afgelopen drie maanden stegen de lonen met zo'n 4,6 procent, tegenover 6,3 procent het jaar ervoor. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

De cao-lonen zijn het uurloon inclusief bijzondere beloningen, zoals het vakantiegeld.

De lonen bij de overheid stijgen het minst (3,1 procent). Bij onder meer zorginstellingen (5,1 procent) en in het bedrijfsleven (4,8 procent) stijgen de lonen het hardst.

Hoewel de lonen iets minder hard stijgen dan het jaar ervoor, is het volgens CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen toch nog een flinke stijging: "Al drie jaar achter elkaar stijgen de lonen echt fors, en nu komt die stijging ook boven de 4 procent uit. Opnieuw gaan veel werknemers er dus flink op vooruit."

Dat die lonen nog steeds flink stijgen, heeft volgens Van Mulligen te maken met een combinatie van een nog altijd krappe arbeidsmarkt. Er zijn dus nog steeds meer open vacatures dan werkzoekenden. Bovendien spelen de cao-afspraken die met vakbonden zijn gemaakt een rol. "De lonen houden de inflatie bij, daarover zijn afspraken gemaakt met de vakbonden en die werken nog een tijdje door."

Maar omdat de arbeidsmarkt minder krap is dan een aantal jaar geleden, neemt die loonstijging logischerwijs iets meer af: "De lonen zijn nu al zo lang op rij zo hard gestegen. De rek is er nu misschien wel uit."

Rondom Prinsjesdag eiste vakbond FNV nog een loonsverhoging van 6 procent. Vakbond CNV eiste een verhoging van 3,5 tot 5 procent voor het komende jaar, een stuk boven de prijspeilstijgingen.

Koopkrachtstijging

Voor de koopkracht ziet het er volgens Van Mulligen nog steeds goed uit. De lonen stijgen namelijk nog steeds harder dan de prijzen.

Het Centraal Planbureau benoemde die koopkrachtstijging een paar weken geleden eveneens in de Prinsjesdagberekeningen. Het CPB verwacht voor de komende tijd een koopkrachtstijging van 1,3 procent.

Israëlische troepen hebben ruim twintig boten tegengehouden met activisten die hulpgoederen naar Gaza wilden brengen. Dat blijkt uit het online volgsysteem van de Gaza-vloot.

De Nederlandse boot Mohammad Bhar, die onderdeel uitmaakt van de vloot, is ook onderschept door het Israëlische leger. De zeven opvarenden zijn aangehouden. Zes van hen hebben de Nederlandse nationaliteit, een heeft de Franse nationaliteit, meldt een woordvoerder van de organisatie.

Daarnaast zijn vier andere leden van de Nederlandse delegatie aangehouden op andere boten. Op dit moment zijn er nog vijf leden van de Nederlandse delegatie op zee, meldt de woordvoerder. Het gaat om drie personen met de Nederlandse nationaliteit en twee mensen met een Nederlandse verblijfsvergunning.

De Israëlische marine enterde gisteravond en vannacht de eerste boten.

Daarbij werd onder meer de Zweedse activiste Greta Thunberg aangehouden, zo is te zien op beelden die de organisatie achter de vloot zelf maakte:

Sommige schepen bevonden zich vannacht op minder dan 50 kilometer van de Gazaanse kust, meldde de Global Sumud Flotilla op X. Dat zou een stuk dichterbij zijn dan activistenschip Madleen in juni kwam. De organisatie achter dat schip stelde toen dat Israël het vaartuig op 200 kilometer van de kust van Gaza enterde, in internationale wateren.

Na de interventies van de Israëlische marine riep de radicaal-linkse Franse Europarlementariër Emma Fourreau volgers op het X-account van de activistenvloot gisteravond op tot blokkades. "Israël heeft de vloot tegengehouden. Laten we alles blokkeren. Blokkeer het land, leg de wereldeconomie lam. Laten we de missie van de vloot voltooien: maak een einde aan de blokkade, maak een einde aan de genocide in Gaza!"

Protesten in wereldsteden

Na het nieuws over de tegengehouden boten gingen in verschillende wereldsteden mensen de straat op om hun steun te betuigen aan de Palestijnse bevolking en de activisten aan boord van schepen op weg naar Gaza. Onder meer in Rome, Athene, Istanbul, Berlijn, Madrid en Buenos Aires vonden betogingen plaats. In Den Haag meldde een kleine groep demonstranten zich bij het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Beelden van de protesten in verschillende Europese steden:

Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken sprak van een aanval op de vloot en kwalificeerde de Israëlische actie als een terreurdaad, die de levens van onschuldige burgers in gevaar bracht. De Colombiaanse president Petro gaf opdracht tot de uitzetting van de nog aanwezige Israëlische diplomaten in het land vanwege de arrestatie van twee Colombianen die meevoeren. Israël heeft sinds vorig jaar geen ambassadeur meer in Colombia.

Provocatie

Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigde gisteravond dat de marine meerdere schepen had tegengehouden en de opvarenden zou overbrengen naar een Israëlische haven. Daarbij plaatste het een korte video waarin te zien is dat Thunberg een flesje water en warm vest krijgt aangereikt. "Greta en haar vrienden maken het goed en zijn gezond", luidt het bijschrift.

Eerder had Israël de vloot al opgedragen niet langer koers te zetten richting Gaza. "Israël heeft de vloot laten weten dat het een actieve gevechtszone nadert en een wettige zeeblokkade schendt", schreef het ministerie rond 20.30 uur Nederlandse tijd op X. Rond dezelfde tijd zeiden activisten aan boord de eerste Israëlische marineschepen te zien die naar de vloot voeren.

Volgens Israël is provocatie het enige doel van de activistenvloot, die door het ministerie steevast de "Hamas-Sumud-vloot" wordt genoemd (Sumud betekent 'volharding' in het Arabisch, red.). Israël stelt dat onder meer Israël zelf, maar ook Italië en Griekenland hebben aangeboden de hulpgoederen "vreedzaam via veilige kanalen naar Gaza te brengen". "De vloot weigerde omdat ze niet geïnteresseerd waren in hulp, maar in provocatie", aldus het ministerie op X.

Kleinzoon van Mandela

Begin vorige maand vertrokken de eerste twintig boten van de vloot vanuit de haven in Barcelona. De Global Sumud Flotilla vervoert humanitaire goederen zoals voedsel, water en medicijnen vanwege de maandenlange Israëlische blokkade van goederen naar Gaza. De activisten willen met hun actie aandacht vragen voor de erbarmelijke situatie in Gaza.

Gaandeweg sloten steeds meer boten vanuit verschillende landen zich aan. Inmiddels bestaat de vloot uit tientallen boten met ongeveer 500 mensen aan boord, onder wie journalisten en politici uit verschillende landen. Ook de kleinzoon van Nelson Mandela, Mandla Mandela, ging aan boord.

Nasrah Habiballah, correspondent Israël en Palestijnse gebieden:

"Een deel van de vloot is onderschept, maar het gaat om een grote groep activisten in tientallen schepen. De Israëlische marine zou nog bezig zijn om mensen op te pakken. De mensen die al zijn opgepakt, worden naar een detentiecentrum gebracht. Alleen is er nu wel een verschil met de vorige keer. Toen werden ze zo snel mogelijk het land uitgezet, maar dat gaat nu waarschijnlijk allemaal iets langer duren.

Dat komt omdat het vandaag Jom Kippoer is, een dag waarop eigenlijk het hele land platligt. Er wordt vandaag zelfs geen auto gereden. Ook bij rechtbanken en gevangenissen ligt alles stil. De verwachting is dat pas na Jom Kippoer het deportatieproces in gang wordt gezet.

Israël reageert hetzelfde als op de vorige vloot door te zeggen dat ook deze niet zou worden toegelaten. Israël stelt dat de boten in een actieve gevechtszone varen en daarmee zouden ze dan een wettige zeeblokkade schenden. Ook ziet Israël het niet als een humanitaire actie, maar als een provocatie. Daarnaast wordt beweerd dat leden van de vloot banden zouden hebben met Hamas. Dat is een beschuldiging die we heel vaak horen van Israël, maar ook nu is daar geen geloofwaardig bewijs voor geleverd.

Omdat de vloot nu groter is dan eerder, was de voorbereiding van Israël dat ook. Volgens Israëlische media zouden zo'n 600 agenten worden ingezet om al die mensen aan boord op te wachten en vervolgens het land uit te zetten. Dus het is deze keer wel een stuk ingewikkelder. De meeste Israëliërs maken zich niet zo druk over dat die vloot wordt tegengehouden. Het is eerder zo dat men niet goed snapt dat er nu internationaal allerlei protesten uitbreken vanwege het tegenhouden van de vloot. Zij leggen hier vooral de schuld van de situatie bij Hamas, niet bij Israël."

Voor een groot gedeelte van de stad is het al lang niet meer zo, maar in deel van het centrum en nog een paar straten in Zuid moeten bewoners hun afvalzakken nog op straat zetten. Die worden dan op twee momenten in de week opgehaald. De gemeente gaat daar mee stoppen en wil dit de komende 4,5 jaar gaan afbouwen in de strijd tegen afval op straat en om het werk minder zwaar te maken voor de vuilophalers. 

Om af te komen van de losse zakkeninzameling gaat de gemeente meer inzetten op ondergrondse en bovengrondse containers, maar ook meer plekken waar afval op afspraak wordt opgehaald of plekken waar bewoners hun afval kunnen wegbrengen bij een inleverpunt. 

Dat er nu in het centrum ondergrondse containers worden geplaatst, was jarenlang voor het stadsbestuur geen optie. Vooral omdat daar de ruimte boven en onder de grond schaars is en veel bruggen en kades niet sterk genoeg zijn voor de zware voertuigen die de containers legen. Maar door de toename van afval op straat, vanwege opengebroken zakken door statiegeldzoekers en ongedierte, maakt de gemeente toch een ommezwaai. 

Extra meters

De ondergrondse containers gaan er de komende jaren komen. Als eerste zijn het noordelijke en zuidelijke deel van de Spuistraat, de Geelvinckbuurt en de Rembrandtpleinbuurt aan de beurt. Wel verandert er wat in vergelijking met andere gedeeltes van de stad: de loopafstand. Gebruik is nu dat bewoners maximaal 150 meter moeten lopen naar een container, maar omdat het in het centrum niet overal mogelijk is om de ondergrondse containers te plaatsen wordt dat uitgebreid naar maximaal 250 meter.

De eerste containers moeten volgend jaar worden geplaatst, maar omdat het plaatsen van dit soort containers soms ingewikkeld is, worden op de plekken waar de nood hoog is tijdelijk bovengrondse containers geplaatst. Dat deed de gemeente eerder al in de Spuistraat. 

Er komen over het algemeen meer bovengrondse containers in het centrum. De gemeente heeft liever ondergrondse containers, maar vanwege de ruimte en kadeproblemen is er voor sommige buurten geen andere keuze. Daar wordt bijvoorbeeld voor gekozen in het noordelijke deel van de Jordaan: het gedeelte vanaf de Rozengracht tot aan de Brouwersgracht. 

 Afvalboten

De gemeente wil daarnaast in het Wallengebied overstappen op afval-brengpunten op het water. In het gebied is ondergronds inzamelen onmogelijk, en is ook bovengronds inzamelen lastig. De afgelopen 10 jaar heeft de gemeente wel vaker plannen gehad om met boten het afval af te voeren. Toch is het er nooit echt van gekomen. Een plan uit 2019 ging niet door omdat er problemen waren met de aanbestedingsprocedure en na een proef in 2021 werd het weer even stil in het gebied.

Nu wordt er opnieuw een proef gestart op twee punten in het gebied, maar het is de bedoeling dat het er uiteindelijk meer worden. Als de proef slaagt komen er in totaal maximaal 35 afvalboten in het hele centrum. 

Langere tijd al proeven

In een gedeelte van het centrum, rond de Negen Straatjes, worden de vuilniszakken al een langere tijd niet meer los opgehaald. Daar kan een afspraak worden gemaakt om het vuilnis thuis op te laten of het afval kan worden weggebracht naar een afvalboot op het Singel of bij de ratelaar, die afgelopen december na jaren weer terugkeerde in de binnenstad. 

De verwachting van de gemeente is dat uiteindelijk 60 procent van de binnenstadbewoners gebruik gaan maken van de ondergrondse containers, dat 30 procent het afval naar een punt op het water brengt en dat 10 procent kiest om het afval thuis te laten ophalen op afspraak. 

Stadsdeelbestuurder Nienke van Renssen vindt het goed dat er nu echt stappen worden gezet. "De straten in de binnenstad moeten schoner.  Het weren van de afvalzakken van straat gaat daar zeker bij helpen." Wel weet ze dat het een ingewikkelde puzzel gaat worden. "Met de kademuren, krappe straten en weinig ruimte  in de grond." Ze is daarom extra enthousiast over de afvalboten. "Een mooie manier van historisch en eigentijds gebruik van de stad."

Bij een woning aan het Gerrit van den Boschpad in Zuidoost is een explosie afgegaan vannacht. Vanwege een eerdere explosie in de straat geldt er cameratoezicht voor een maand, maar ondanks het toezicht ging er toch weer een explosief af. 

De explosie was rond 01.30 uur. Door de knal beschadigde de voordeur en ontstond er ook brand. De brandweer wist erger te voorkomen. Er vielen geen gewonden en een verdachte is niet aangehouden. 

Het cameratoezicht is nog ingesteld tot en met 18 oktober. De burgemeester kan er voor kiezen om het toezicht te verlengen. 

Wie zonder in te checken de tram, bus of metro neemt, krijgt ook in Amsterdam een fors hogere boete. Het boetebedrag is gestegen van 50 naar 70 euro.

Het nieuwe boetebedrag is landelijk vastgesteld door de minister van Infrastructuur en Waterstaat. Sommige ov-bedrijven hebben zelf gekozen voor een lagere boete, maar het GVB gebruikt wel het landelijke bedrag.

"GVB is van mening dat het bedrag past bij de overtreding van het reizen zonder geldig vervoerbewijs", zegt een woordvoerder van het vervoerbedrijf. "Een lager bedrag werkt rekengedrag in de hand: reizigers die niet willen betalen voor hun reis, 'berekenen' dan dat het risico om gepakt te worden niet zo erg is, want het boetebedrag is toch lager. Terwijl de norm juist is dat iedereen gewoon betaalt voor de reis met het ov."

Het nieuwe boetebedrag is gisteren ingegaan. Ook de administratiekosten voor overtreders die te laat betalen (dat moet binnen veertien dagen) zijn hoger geworden. Die waren 15 euro, maar zijn nu 20 euro. 

Amsterdam houdt zich al jaren niet aan de verordening die de gemeenteraad in 2021 aannam om te sturen op maximaal 20 miljoen toeristen per jaar. Die verordening schrijft voor dat de stad maatregelen moet nemen zodra er meer dan 20 miljoen overnachtingen per jaar zijn. In een commissiedebat vanavond werd opnieuw duidelijk dat de raad politiek lef mist om de sector echt te raken. Effectieve maatregelen – zoals het verhogen van de toeristenbelasting of een verbod voor toeristen in coffeeshops – schuift de raad terzijde. Dat binnenstadbewoners via de rechter stevigere ingrepen eisen, is gezien het debat goed te begrijpen.

Na het volksinitiatief 'Amsterdam heeft een keuze', heeft de gemeenteraad in juni 2021 de verordening 'Toerisme in balans' vastgesteld. Die verordening stelt een maximum aan het aantal toeristenovernachtingen en dagbezoeken in de stad. Het maximum is 20 miljoen bezoekers per jaar.

Sinds de aangenomen verordening bleef alleen in 2022 het aantal toeristenovernachtingen onder dat plafond. De verwachting van de gemeente is dat er de komende jaren alleen maar meer bezoekers in de stad zullen slapen.

De stad nam al verschillende maatregelen zoals een verbod op extra bedden in al bestaande hotels en het spreiden van coffeeshops uit het centrum over de hele stad. Al die maatregelen blijken nog onvoldoende.

Inmiddels is een actiegroep het massatoerisme (en het uitblijven van de in hun ogen meest effectieve maatregelen) zo zat, dat zij naar de rechter stappen. Met een inzamelingsactie haalden de initiatiefnemers ruim 50.000 euro op, mede dankzij een grote donatie van techondernemer Alexander Klöpping. Met het geld wordt een advocaat betaald. De dagvaarding ging ruim een week geleden de deur uit.

Vandaag ging het in de commissie over die aangespannen rechtszaak. Althans, dat was het idee. Het werd uiteindelijk meer een algemeen toerismedebat, dan dat partijen hun visie gaven op het standpunt van de actiegroep en het feit dat zij zich - door de gemeente - genoodzaakt voelen naar de rechter te stappen. 

Verdriedubbelen

De actiegroep wil een stijging van de toeristenbelasting, want zo redeneren zij: het extreem laten stijgen van de toeristenbelasting kan ervoor zorgen dat het aantal toeristen naar die grens van 20 miljoen zakt. Uit eerder onderzoek bleek dat bij een verdrievoudiging het aantal jaarlijkse toeristische overnachtingen tot het door de gemeente gewenste niveau dalen. Dat zou tussen de 263 tot 689 miljoen euro opleveren.

Maar zelfs GroenLinks - een partij die zeer kritisch is op het massatoerisme in de stad - wil nu nog niet deze grote klap maken. "Financiële instrumenten zijn voor ons geen taboe. We willen een routekaart om de toeristenbelasting te verhogen, want we willen ook een betrouwbare overheid zijn", aldus het raadslid Yasmine Bentoumya. 

Ook de twee andere partijen in de coalitie - PvdA en D66 - willen de toeristenbelasting nu nog niet verhogen. De grootste fractie in de raad - PvdA - schuift de hete aardappel vooruit. Raadslid Amel Namane (PvdA) wijst daarbij ook op de landelijke btw-verhoging op overnachtingen. Het btw-tarief voor overnachtingen gaat omhoog van 9 procent naar 21 procent. "Laten we dit goed volgen en de lessen klaarzetten voor een nieuwe gemeenteraad."

Vanuit de oppositie was de kritiek op de linkerflank kritischer. "Wij steunen de rechtszaak", zei Judith Krom van de Partij voor de Dieren. Krom gaat bij de komende raadsvergadering een motie indienen waarin staat dat de toeristenbelasting wel verder omhoog moet. Die motie lijkt nu al kansloos.

Krom: "Willen we TikTokrijen of een lokale bakker? Zolang we het aantal toeristen niet terugdringen, blijft het water naar de zee dragen. Het college moet kleur gaan bekennen en maatregelen nemen die echt gaan werken. Als we terugzakken tot 20 miljoen bezoekers, dan zullen sommige hotels het niet redden."

Ondernemers

Net zoals GroenLinks wil Volt de toeristenbelasting stap voor stap verder verhogen. "Plotselinge sprongen en stijgingen zijn moeilijk te voorspellen voor ondernemers. Het is de enige mogelijkheid om het toerisme een beetje te remmen. Het moet geleidelijk omhoog, verspreid over meerdere jaren. Dan kunnen ondernemers er rekening mee houden", vertelde raadslid Juliet Broersen. Volt dient deze maand een motie in om vanaf deze begroting stapsgewijs de toeristenbelasting te verhogen.

Raadslid Jim Haijen (SP): "Als we met zijn allen afspreken naar 20 miljoen bezoekers per jaar te willen gaan, dan zit er maar één ding op: het verhogen van de toeristenbelasting. We gebruiken de toeristenbelasting niet als afschrikmiddel, maar om de stad leefbaar te houden en voorzieningen te betalen."

De VVD wil zich richten op de zogenoemde 'kwaliteitstoerist' en niet op het aantal. "We moeten af van het imago van drugsstad", aldus raadslid Laurent Staartjes. 

IAmsterdam

Staartjes sloot zich aan bij het verhaal van D66 om 'I Amsterdam' nieuw leven in te blazen. Dat is een voorstel geweest van burgemeester Femke Halsema. "Je moet je zo herpositioneren dat de Engelsen in een piemelpak wegblijven. Wat ons betreft 20 miljoen bezoekers per jaar van mensen die met respect met de stad omgaan", aldus D66-raadslid Erik Schmit.

Schmit kreeg veel vragen over zijn positie rondom het merk 'I Amsterdam'. "Waarom wilt u dat inzetten? U trekt dan meer mensen aan", reageerde Bentoumya. Schmit: "Je komt onder de 20 miljoen door je als stad ook te positioneren op de mensen die je hier wel wil hebben."

Verantwoordelijk wethouder voor de aanpak van het toerisme Sofyan Mbarki (PvdA) was vooral trots op de voorlopersrol die Amsterdam in zijn ogen zou spelen. "We zijn een stad waar naar gekeken wordt in Europa. Wij zijn al jaren geleden begonnen met het verbieden van Airbnb in bepaalde wijken, maar er zijn nog meer voorbeelden die we hebben genomen om de tsunami aan toeristen te voorkomen. We hebben de hoogste toeristenbelasting van Europa." Mbarki wees de raad erop dat een belangrijke oplossing bij de Europese Unie ligt: het beperken van budgetvluchten.

Coffeeshops

Ook was de wethouder kritisch op de gemeenteraad. Hij blies het stof van een voorstel van het college: het verbieden van toeristen in coffeeshops. "Ik heb u daarover niet gehoord in dit debat. Die maategel suddert ook nog. Mocht iemand het willen oppakken, dan hoor ik het graag." Drie jaar geleden stemde de gemeenteraad dat plan weg. 

Mbarki verwacht veel van de verhoging van de btw op een overnachting, welke vanaf 1 januari ingaat. "Jammer dat alleen wij het geld niet binnenkrijgen." En: "Was er maar één gouden knop, dan hadden we die gelijk ingedrukt."

Met de uitkomst van dit debat is de kans dat de actiegroep die de rechtszaak heeft aangespannen tevreden is, zeer klein. En dus is het straks aan de rechter: moet de Amsterdamse politiek meer doen om zich aan hun eigen verordening te houden? 

De explosieven die Amsterdam teisteren, hebben vaak een lange reis achter de rug. Vanuit illegale opslagplaatsen in Duitsland komen busjes volgeladen met illegaal vuurwerk cobra’s de grens over In de tweede aflevering van 'Van fabriek tot portiek' onderzoekt AT5 de handel in vuurwerkbommen. Forensisch experts laten zien hoe gevaarlijk cobra’s zijn en hoe criminelen de explosieven steeds vaker aanpassen, om meer schade aan te richten.

"Hier zie je verschillende soorten cobra’s. De cobra 6, een cobra 8 of een cobra 20. De cobra 6 die bij de meeste mensen bekend zijn, zit ongeveer 25 gram flitspoeder in. Wat betekent dat als deze ontploft je je hand kwijt bent, bij een cobra 8, daar zit 100 gram flitspoeder in. Dan ben je wel je arm kwijt. De cobra 20 zorgt voor dodelijk letsel", dat vertelt explosievendeskundige Karlijn Bezemer van het NFI.

Ze legt uit dat het op ramen wordt geplakt of door een brievenbus wordt gegooid. "Er wordt zelfs mee geknutseld, dan plakken ze de explosieven aan elkaar om nog meer effect te krijgen. Of dat ze het zelfs leeg gieten in zak en er een pakketje van maken", aldus Karlijn. 

Opslag in oude NAVO-bunkers

De handel verloopt via schimmige netwerken, waarin duizenden kilo’s vuurwerk hun weg vinden naar opslagplaatsen als kelderboxen. Deze plekken zijn meerdere keren ontdekt door de politie, zij troffen soms een simpele boodschappentas met tientallen cobra's aan.

De reis die het illegale vuurwerk vanaf fabrieken in zuid- en Oost-Europa aflegt, wordt gefaciliteerd door criminele netwerken. Het vuurwerk wordt opgeslagen in oude NAVO-bunkers in de Duitse grensstreek en wordt vanuit daar Nederland in gesmokkeld.

Ajax beleefde in Marseille een horroravond: een kansloze 4-0 nederlaag tegen Olympique Marseille. Het was niet alleen een pijnlijke avond voor de spelers, maar ook voor trainer John Heitinga.

De trainer werd eenvoudig tactisch afgetroefd door de Fransen. De vraag die nu boven Ajax hangt: is zijn positie na deze zware afstraffing nog wel houdbaar?

AT5 bespreekt het met voetbaljournalist Daan Sutorius. Hij denkt dat Heitinga in ieder geval zaterdag tegen Sparta zal moeten winnen. "Als hij die wedstrijd verliest, wordt de druk echt immens. Als hij hem wint, koopt hij wat tijd."

Sutorius denkt dat Heitinga hoe dan ook de kerst niet haalt. "Ik vind dat er weinig echte aanknopingspunten meer zijn. En het gebeurt niet zo vaak dat een trainer zo slecht begint en het vervolgens helemaal omdraait."

De politie heeft de 24-jarige vrouw die sinds vrijdag vermist was aangetroffen in de buurt van een dorp in Gelderland. De afgelopen dagen werd er naar haar gezocht. 

De wijkagenten uit het Gelderse Dieren hebben vanavond bekend gemaakt dat de vrouw is gevonden. "Goed nieuws! De vermiste 24 jarige vrouw uit Amsterdam is zojuist levend aangetroffen in de omgeving van De Steeg", schrijven ze op Instagram. Ook bedanken de agenten iedereen die tips heeft gegeven. 

Om privacyredenen geeft de politie verder geen inhoudelijke details. Iedereen die foto's van de vrouw heeft verspreid vanwege haar vermissing, wordt gevraagd die weer weg te halen. 

In Zuidoost wordt de komende tijd een zogeheten seismisch onderzoek gedaan naar aardwarmte. Daarbij worden geluidsgolven en trillingen gebruikt. 

Op deze manier moet duidelijk worden of de diepe ondergrond geschikt is om aardwarmte (ook bekend als geothermie) te winnen. Eerder bleek volgens de gemeente dat er 'in de regio Amsterdam goede kansen zijn om aardwarmte te winnen'.

Stadsdeel Zuidoost schrijft op Facebook dat bewoners en voorbijgangers zelf ook kunnen merken dat er onderzoek gedaan wordt. "Je kunt trillingen voelen. Je kunt kleine wit-oranje meetkastjes zien liggen: laat deze liggen. Je kunt in oktober en november een speciaal wit voertuig tegenkomen."

Ontplofbare stoffen 

Er worden twee technieken gebruikt. De eerste is de vibroseismiek, waarbij voertuigen met een trilplaat om de 20 meter geluidsgevolgen opwekken. De tweede is de schotgatseismiek. Daarmee worden ontplofbare stoffen in gaten van ongeveer 20 meter diep ontstoken. 

Bij beide technieken worden de teruggekaatste geluidsgolven opgevangen door de wit-oranje meetkastjes. Die kastjes blijven enkele weken liggen.  

Buurtbewoners krijgen volgens het stadsdeel vooraf een brief als er onderzoek in hun omgeving wordt gedaan.

Het Verkeer gaat langs bij de werkzaamheden op de Middenweg die vorige week van start zijn gegaan. De weg is afgesloten voor autoverkeer tussen de Wethouder Frankeweg en de Hogeweg. Omgevingsmanager Jasper Hink vertelt over het onderhoud dat hier wordt uitgevoerd. 

Op de Middenweg wordt onder andere het wegdek aangepakt wegens scheuren en verzakkingen die waren geconstateerd. Tegelijkertijd worden er extra kabels en leidingen aangelegd voor netwerkverzwaring en extra drinkwater, legt Hink uit.

Straat wordt groener

Ook worden er nieuwe bomen geplant en worden de groeiplaatsen voor bestaande bomen verbeterd. "We brengen drainage aan om de grondwaterstand te verbeteren en de bomen krijgen ook allemaal vers bomenzand, zodat ze een nieuwe kans krijgen", vertelt Hink. Hier zal de straat na de werkzaamheden een stuk groener van worden.

Gevolgen voor het verkeer

Het autoverkeer wordt omgeleid via de Hugo de Vrieslaan, de Nobelweg en de Kamerlingh Onneslaan. Fietsverkeer stad-in wordt vanaf half oktober omgeleid via het Linnaeushof. Fietsverkeer stad-uit ondervindt geen hinder.

De weg blijft voor voetgangers en bewoners bereikbaar en ook het openbaar vervoer blijft gewoon rijden. Voor het autoverkeer duren de werkzaamheden tot eind december. Voor fietsers is dit eind februari 2026.

De reden dat vorige week meer dan twintig GVB-buschauffeurs niet beschikten over de benodigde fysieke vergunningen, is dat de voormalig wagenparkbeheerder hier niet genoeg op hamerde toen hij met pensioen ging. Dat schrijft GVB-directeur Claudia Zuiderwijk in een van de antwoorden op vragen van de gemeente. Door het missen van de papieren lag het busverkeer in Noord urenlang plat. 

De antwoorden zijn vandaag naar buiten gekomen. Het vervoerbedrijf spreekt van een menselijke fout. "Onze voormalig wagenparkbeheerder heeft bij zijn pensionering een mondelinge overdracht gedaan aan zijn opvolger", schrijft Zuiderwijk. "Daarbij is het belang van het fysiek aanwezig hebben van deze voertuigdocumenten onvoldoende benadrukt."

Geen rijbewijs

Uit de antwoorden blijkt ook dat het niet enkel ging om het niet in de bus te hebben liggen van fysieke vergunningen. Minstens een buschauffeur had ook geen rijbewijs bij zich. Ook hadden enkele chauffeurs geen gezondheidsverklaring op zak. 

De politie liet eerder al weten dat er vooraf aangekondigd was dat er een controle plaats zou vinden. Zuiderwijk zegt dat het GVB nog in gesprek met de politie was. "Wij wisten nog niet om wat voor soort controle het ging. Wij waren in de veronderstelling dat deze controle niet op zo’n korte termijn zou worden uitgevoerd. Hier hadden we ons beter op moeten voorbereiden."

Verder herhaalt de directeur van het GVB dat elke bus wel beschikte over de benodigde vergunning, maar dat er nog geen gewaarmerkte kopie in alle bussen aanwezig was. Het vervoerbedrijf moet nog een proces-verbaal van de politie ontvangen. 

De controle vond donderdagochtend 25 september plaats. De politie haalde 23 bussen van de weg omdat de vergunningen niet aanwezig waren, het GVB haalde daarop alle buslijnen uit de dienstregeling om de bussen te controleren. Pas in de middag gingen de bussen weer rijden, al zaten er de volgende dag nog steeds gaten in de dienstregeling. 

De brandweer heeft aan het eind van de middag twee mensen uit het water gehaald bij het Jonas Daniel Meijerplein in het centrum. Dat gebeurde nadat een van de twee in een rolstoel het water in viel. 

Volgens een brandweerwoordvoerder werd geprobeerd om de rolstoel met het slachtoffer via een treeplank op een boot te rijden, maar ging er toen iets fout. De brandweer trof ook een omstander in het water aan, vermoedelijk probeerde die omstander de drenkeling te helpen. 

Meerdere brandweerwagens, waaronder een wagen met brandweerduikers, werden opgeroepen. Beide personen zijn door ambulancepersoneel nagekeken. De hulpverleners hebben ook de rolstoel uit het water kunnen halen, zo is op een foto te zien. 

Wie vandaag goed naar de lucht keek, zag mogelijk meerdere halve cirkels. Verschillende lezers verbaasden zich erover en stuurden foto's naar AT5.

"Rare strepen in de lucht?!", schreef iemand vanaf volkstuinpark De Bretten in Nieuw-West. Hij had geen idee wat er aan de hand kon zijn. "Ik heb niets zien vliegen".

Een ander, die foto's maakte vanuit Noord: "Ik zie steeds dit soort halve cirkels in de lucht boven Amsterdam, al bekend?  Ze komen en gaan, vanuit Oost op de ring naar Noord vier stuks en vanmorgen in de Tuinstraat in de Jordaan viel het ook op. Waarschijnlijk afkomstig van vliegtuigen, maar waarom?"

Matthijs van der Linden, meteoroloog bij Weeronline, zegt dat het inderdaad om vliegtuigstrepen gaat. "Het lijken mooie cirkels, maar als je goed kijkt zijn ze niet mooi rond, maar langgerekt."

Satelliet

Hij wijst erop dat een satelliet van de NASA vanmiddag toevallig op relatief lage hoogte langskwam en de strepen heeft vastgelegd. Normaal gesproken maken normale vliegtuigen dit soort patronen als ze moeten wachten voor bijvoorbeeld een landing, maar dat gebeurt meestal op nog lagere hoogte en dan condenseren de uitlaatgassen niet. 

"Het vliegtuig dat dit patroon veroorzaakte, vloog dus veel hoger", concludeert Van der Linden. "De wind op die hoogte komt uit het noordwesten, dus de ovaal boven Friesland en de Afsluitdijk is het meest recent. Daarna drijven de vliegtuigstrepen (contrails) mee met de wind en lossen ze langzaam op. Ik kan me voorstellen dat dit door een militair toestel is ontstaan, bijvoorbeeld voor het bijtanken van gevechtsvliegtuigen. Maar dat weet ik dus niet."

De meteoroloog benadrukt dat de patronen in de lucht niet gevaarlijk zijn voor de gezondheid. "Wat je ziet, is het vocht dat afkomstig is van uitlaatgassen. Het is niet anders dan een wolk en bestaat op die hoogte uit ijskristallen omdat het daar vriest."

Flat Klokkenhof ontruimd, Ajax staat voor schut tegen Marseille en  filmklassieker van Ed van der Elsken krijgt bakfiets-remake. Dat en meer in het AT5 Nieuws van woensdag 1 oktober, gepresenteerd door Fabiënne Mucuk.

Het AT5 Weer van woensdag 1 oktober gepresenteerd door Anneke vanaf het Kadijksplein.